6
Tiêu điểm
Pháp luật
&
cuộc sống -
Thứ Hai 13-5-2024
Đảm bảo tập trung
cao nhất cho việc xét xử
Tại phiênhọp củađại biểuQuốc hội
hoạt động chuyên trách ngày 26-3,
Chánh án TAND Tối cao Nguyễn Hòa
Bình chobiết sẽbàn thêmvềquyđịnh
ghi âm, ghi hình vì “phần điều chỉnh
của cơ quan chủ trì soạn thảo và Ủy
ban Tư pháp chưa gặp nhau”.
“Lúc xét xử, HĐXX, VKS, luật sư
toàn tâm toàn ý cho vụ án, tập trung
suy nghĩ cho vụ án. Truyền thông
cứ chĩa máy quay vào mặt người ta,
người ta bị phân tán…” - ông Bình
chia sẻ và khẳng định quy định như
dự thảo nhằm đảm bảo các cơ quan
tiến hành tố tụng tập trung cao nhất
cho việc xét xử.
Hạn chế nhà
báo ghi âm,
ghi hình tại
tòa: Lợi bất
cập hại!
Nếu khoản 3 Điều 141 dự thảo Luật Tổ
chức TAND sửa đổi được thông qua
thì việc tác nghiệp báo chí tại tòa sẽ gặp
muôn vàn khó khăn, báo chí sẽ giảmđi
chức năng thông tin, kiểm chứng.
THSPHẠMDUYPHÚC (*)
D
ự kiến tại kỳ họp thứ bảy khai
mạc vào ngày 20-5, Quốc hội
khóa XV sẽ lần thứ hai cho ý
kiến đối với dự thảo Luật Tổ chức
TAND sửa đổi.
Khoản 3 Điều 141 dự thảo luật
quy định: Việc ghi âm lời nói, ghi
hình ảnh tại phiên tòa, phiên họp
chỉ được thực hiện trong thời gian
khai mạc phiên tòa, phiên họp và
tuyên án, công bố quyết định khi
có sự cho phép của chủ tọa phiên
tòa, phiên họp; trường hợp ghi âm,
ghi hình ảnh của người tiến hành
tố tụng khác, người tham gia phiên
tòa, phiên họp thì phải được sự đồng
ý của họ.
Trong khi đó hiện nay, khoản 4
Điều 234 BLTTDS, khoản 4 Điều
153 Luật Tố tụng hành chính quy
định: Nhà báo tham dự phiên tòa để
đưa tin về diễn biến phiên tòa phải
chấp hành sự điều khiển của chủ
tọa phiên tòa về khu vực tác nghiệp.
Nhà báo ghi âm lời nói, ghi hình
ảnh của HĐXX phải được sự đồng
ý của chủ tọa phiên tòa. Việc ghi âm
lời nói, ghi hình ảnh của đương sự,
người tham gia tố tụng khác phải
được sự đồng ý của họ. Tức không
bị hạn chế ghi âm, ghi hình phần
diễn biến như xét hỏi, tranh luận...
Đồng thời, Điều 25 Luật Báo chí
2016 quy định nhà báo được hoạt
động nghiệp vụ báo chí tại các
phiên tòa xét xử công khai, được
bố trí khu vực riêng để tác nghiệp,
được liên lạc trực tiếp với người
tiến hành tố tụng, người tham gia
tố tụng để lấy tin, phỏng vấn theo
quy định của pháp luật.
Báo chí hiện thực hóa việc
công khai, minh bạch
Là người đã từng có thời gian làm
báo và đang thực hiện công tác giảng
dạy về báo chí, tôi không tán đồng
quy định nêu ra trong dự thảo. Tôi
cho rằng đây là một đề xuất khá ích
kỷ khi gần như chỉ chú trọng vào
lợi ích của tòa án mà ít quan tâm
Việc không cho chụp
ảnh, ghi âm gần như
tước đi những công cụ cơ
bản của người làm báo
pháp đình, làm giảm
khả năng thu thập thông
tin, gián tiếp làm giảm
vai trò, chức năng thông
tin của báo chí.
Cần quy định riêng đối với nhà báo
Luật sư Nguyễn Thị Kim Vinh (nguyên thẩm phán TAND Tối cao) cho
rằng người tham dự phiên tòa được quy định tại Điều 141 dự thảo Luật
Tổ chức TAND sửa đổi được hiểu trong đó có nhà báo thamgia tác nghiệp
và chỉ được thực hiện ghi âm, ghi hình trong thời gian khai mạc phiên tòa,
phiên họp và tuyên án.
Việc hạn chế này cho thấy toàn bộ những diễn biến phiên tòa gồm
những nội dung thẩmvấn, tranh luận để bật ra những sự thật khách quan
của vụ án thì lại không cho ghi âm, ghi hình.
Như vậy, việc đưa tin chỉ thể hiện kết quả của vụ án chứ không thể nắm
bắt được diễn tiến vụ án thể hiện tính khách quan, tính công bằng trong
phần thẩm vấn, xét hỏi, tranh luận công khai tại phiên tòa.
Điều này đôi khi sẽ tạo nên những thông tin sai lệch, sự suy diễn chủ
quan của từ những phát ngôn không chính thức của người tiến hành tố
tụng, người tham gia tố tụng, làm giảm uy tín của tòa án dẫn đến việc
giám sát thực thi pháp luật của người dân không được chặt chẽ và không
đảm bảo tính liên tục, sát thực tế.
Khi nhà báo hoạt động tác nghiệp sẽ phải thực hiện đúng trách nhiệm
của mình theo quy định tại Luật Báo chí và Quy tắc đạo đức nghề nghiệp
của người làm báo Việt Nam hiện hành.
Vì vậy, Điều 141 dự thảo Luật Tổ chức TAND sửa đổi cần quy định rõ về
cụm từ “người tham dự phiên tòa, phiên họp” không bao gồm nhà báo.
Hoặc nêu riêng nhà báo tham dự phiên tòa sẽ đăng ký tác nghiệp phản
ánh đúng diễn tiến phiên tòa, đảm bảo phản ánh đúng sự thật khách
quan của vụ án.
Còn theo một kiểm sát viên tại TP.HCM, nếu quy định trên được thông
qua thì sẽ trái với các nguyên tắc tố tụng khác. Chỉ cần quy định báo chí
được phép tác nghiệp (ghi âm, ghi hình) xuyên suốt phiên tòa khi có sự
đồng ý của HĐXX, như vậy mới đảm bảo cơ chế về cung cấp thông tin,
hoạt động tuyên truyền đến người dân.
Hơn nữa, hiện tại đã có Pháp lệnh 02 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội
quy định về xử phạt vi phạm hành chính với hành vi cản trở hoạt động tố
tụng, trong đó có xử phạt đối với báo chí. Có nghĩa là những người tham
dự phiên tòa, kể cả báo chí đều có thể bị xử phạt nếu không chấp hành
đúng quy định.
SONG MAI
Các nhà báo tác nghiệp tại một phiên xử. Ảnh: HOÀNGGIANG
đến những khía cạnh hoạt động báo
chí và sự cần thiết của báo chí đối
với xã hội.
Hiện thực cho thấy lâu nay nếu
không có sự giám sát, công khai,
minh bạch thì có khả năng nhiều
vụ án hay trong quá trình xét xử
không đảm bảo quyền lợi của bị
cáo tại tòa.
Việc báo chí được tham dự đưa
tin từ lúc bắt đầu, tường thuật diễn
biến cho đến khi đăng tin kết thúc
phải là một quá trình liền mạch và
thậm chí đã được luật hóa.
Việc đưa tin tường thuật phiên
tòa là quyền đương nhiên của báo
chí trong các vụ án công khai và
việc này giúp cho báo chí phát huy
đúng chức năng, vai trò và thể hiện
báo chí là một nguồn lực nhân sự
để đảm bảo quyền của người dân.
Và một khi đã xét xử công khai
thì báo chí phản ánh công khai việc
tòa xét xử cũng chính là đảm bảo
quyền cho người đang bị xét xử. Nên
nhớ chúng ta không thiếu những
vụ án oan; làm sao có thể đảm bảo
được rằng nếu không có lực lượng
giám sát ngay từ đầu (trong đó có
các nhà báo) thì việc xét xử này có
thể đảm bảo khách quan như vậy?
Thay vì hạn chế việc ghi âm, ghi
hình của báo chí thì chính các cơ
quan tiến hành tố tụng cần phải có
những bước tự chuyển mình để phù
hợp với thực tiễn.
Những người tiến hành tố tụng
phải xem việc báo chí được phép
tường thuật, quay phim, chụp ảnh
là bình thường, bởi đây là hiện thực
hóa việc công khai, minh bạch.
Nâng cao năng lực làm
việc chứ không phải hạn
chế sức mạnh của nhau
Vềmặt lý luận, tư liệu ghi âm, hình
ảnh là bằng chứng, minh chứng để
đảm bảo cho việc phối kiểm, kiểm
chứng; đảm bảo chính xác tuyệt đối
trước những thông tin mà người làm
báo đưa đến công chúng.
Nghe, ghi chép có thể sai vì trong
thời điểm diễn biến phiên tòa chỉ
cần sao nhãng, mất tập trung, bỏ đi
những chi tiết dù là nhỏ nhất cũng
có thể sẽ hiểu sai vấn đề tiếp theo.
Nếu tước đi điều này sẽ đẩy việc
thông tin báo chí vào chỗ không
chuyên nghiệp, người làm báo sẽ
tường thuật theo cảm quan.
Việc không cho nhà báo chụp
ảnh, ghi âm ở giai đoạn diễn biến
phiên xử có thể sẽ tước đi những
công cụ cơ bản của người làm báo
pháp đình, làm giảm khả năng thu
thập thông tin của nhà báo, gián
tiếp làm giảm vai trò, chức năng
thông tin của báo chí. Đồng thời,
hình ảnh và ghi âm là bằng chứng
và là vũ khí, nếu không có sẽ đẩy
người làm báo vào chỗ nguy hiểm.
Vì lúc nào bạn cũng sẵn lòng đối
mặt với những kiện tụng sau đó.
Thực tế, một số tờ báo hay một số
người làmbáo không chuyên nghiệp
(nhất là cácYouTuber, TikToker…)
đã vi phạmmột số quy định, vô tình
đưa tin diễn biến nhưng chưa nắm
rõ bản chất. Đó là lỗi của những
cá nhân cụ thể chứ không phải bản
chất lỗi của báo chí và đã có quy
định xử phạt.
Cả bên phía báo chí và tòa án
cần nâng cao năng lực làm việc
chứ không phải hạn chế sức mạnh
của nhau.
Tại phiên tòa danh dự, nhân thân
của một người đang được làm rõ
và không có công cụ nào khác để
giám sát ngoài báo chí. Báo chí là
sức mạnh của dư luận, để người dân
có thể giám sát việc xét xử đúng
người, đúng tội. Khi tách báo chí ra
thì những người đó thân cô thế cô.
Bên cạnh đó, trong một xã hội
dân sự, theo đúng lý tưởng xã hội
của dân, do dân, vì dân, dân biết,
dân bàn, dân làm, dân kiểm tra và
để theo lý tưởng đó thì báo chí phải
thực sự là nguồn lực để thực hiện
đúng chức năng, nhiệm vụ.
Nếu dự án luật này được thông
qua thì chức năng, thiên chức của
báo chí sẽ bị hạn chế đáng kể và là
một bước lùi và cuối cùng báo chí
sẽ bị trói tay, trói chân.•
(*)
Tác giả - ThS Phạm Duy
Phúc hiện là phó trưởng khoa
Báo chí truyền thông Trường
ĐH KHXH&NV, ĐH Quốc gia
TP.HCM
