16
Quốc tế -
ThứSáu25-1-2019
Khủng hoảng Venezuela:
Từ đâu, về đâu?
THÙYANH-ĐẠI THẮNG
H
ômqua(24-1),Venezuela
bước vào giai đoạn
khủng hoảng trầm
trọng khi Chủ tịch Quốc hội
Juan Guaido, người đứng
đầu phe đối lập, tuyên bố trở
thành tổng thống lâm thời
của Venezuela. Trong khi
đó, Tổng thống Venezuela
Nicolas Maduro tiếp tục có
các động thái mạnh về mặt
ngoại giao để phản đối bất
kỳ quốc gia nào công nhận
ông Guaido.
Tuy nhiên, điều mà giới
quan sát quan tâm nhất hiện
nay chính là sự chia rẽ trầm
trọng đang xảy ra trong lòng
Venezuela - quốc gia đang đối
diện với tình trạng suy thoái
kinh tế và hỗn loạn xã hội rất
mạnhmẽ. Rõ ràng cuộc khủng
hoảng dẫn đến một quốc gia
có hai tổng thống như hiện
nay không đơn thuần chỉ là
tức thời.
Thời hoàng kim
Cho đến giai đoạn 1970,
Venezuela được xem là quốc
gia giàu có nhất ở Mỹ Latin.
GDP của đất nước này, với
sự góp phần to lớn của nguồn
dầu mỏ, có thời điểm cao hơn
Tây Ban Nha, Hy Lạp và
Israel. Đến những năm 1980,
lo ngại đất nước rơi vào tình
trạng cạn kiệt nguồn “vàng
đen” nên các chính trị gia chủ
trương hạn chế sản xuất dầu.
Cũng trong khoảng thời gian
này, giá dầu thế giới bắt đầu
giảm theo cơ chế thị trường.
Bộ đôi “giảm xuất khẩu
dầu” và “giá dầu giảm” khiến
nền kinh tếVenezuela bắt đầu
tổn thương. Từ năm 1980
đến 1990, GDP bình quân
đầu người của Venezuela
tuột dốc thê thảm, ước tính
giảm đến 46%. Nhà lãnh đạo
đình đám Hugo Chavez tìm
cách vực dậy nền kinh tế đất
nước bằng cách quốc hữu
hóa các ngành công nghiệp,
đồng thời đổ một lượng tiền
lớn của chính phủ vào các
chương trình xã hội.
Dưới thời lãnh đạo của
Tổng thống Hugo Chavez,
giai đoạn 1999-2013, tỉ lệ
thất nghiệp giảm đi một nửa,
thu nhập bình quân đầu người
tăng gấp đôi, tỉ lệ nghèo đói
giảm hơn một nửa, giáo dục
được cải thiện đáng kể trong
khi tỉ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh
cũng giảm nhiều, theo thông
tin của
Vox
.
Carmen Ruiz, người dân
Venezuela sống ở thủ đô
Caracas, nói với tờ
The New
Yorker
rằng “mọi thứ dưới
thời ông Chavez đều trở nên
tốt hơn. Nhiều khu cư trú tạm
bợ ở vùng El Calvario mọc
lên những ngôi nhà mới. Mẹ
tôi, người vốn rất thông minh
nhưng chưa bao giờ được
đến trường, cuối cùng cũng
được học chữ khi bà ấy đã
ngoài 70 tuổi”.
George Ciccariello-Maher,
một học giả Venezuela tại
Trường ĐH Drexel, nói trên
tờ
Vox
rằng ông Chavez là
một lãnh đạo vĩ đại, một
chính trị gia xuất sắc. “Ông
ấy có những khả năng mà rất
nhiều người không sở hữu
được. Năng lực của ông ấy
khiến nhiều người phải kinh
ngạc” - tờ
The Week
dẫn lại
lời của Ciccariello-Maher.
Ầm ĩ các vấn đề
chính sách
Ông Chavez qua đời năm
2013 vì căn bệnh ung thư
khi ông 58 tuổi. Thời điểm
đó ông Chavez chỉ vừa bắt
đầu nhiệm kỳ tổng thống thứ
ba. Người kế nhiệm - Tổng
thống Nicolas Maduro đã trở
nên mờ nhạt và gần như bất
lực trong việc tạo ra đột phá.
Venezuela bước qua thập
niên đầu tiên của thế kỷ 21
đã xuất hiện nhiều dấu hiệu
báo trước một cuộc khủng
hoảng. Những lời ca ngợi
ông Chavez nhanh chóng
được nhiều chuyên gia kinh tế
khắp thế giới phản biện một
cách “sòng phẳng”, trong đó
bao gồm các hạn chế từ các
chính sách mà ông Chavez đã
duy trì trong nhiều năm liền.
Việc quốc hữu hóa các
ngành công nghiệp đã làm
hạn chế đáng kể năng lực
của nền kinh tế này. Ngành
kinh tế tư nhân dường như
rơi vào tình trạng “thây ma”
dưới áp lực của chính quyền
Chavez. Trong khi đó, cơ
chế quản lý doanh nghiệp
nhà nước từ thời ông Chavez
cũng không thể phát huy năng
lực sản xuất khiến hàng hóa
cung ứng trong nước (ngay
cả các loại nhu yếu phẩm rất
Trong năm 2017, tỉ lệ lạm
phát của quốc gia NamMỹ này
đã vượt quá 2.600%và theodự
báo của Quỹ Tiền tệ Quốc tế
(IMF) thì năm 2018 có thể lên
tới 1.000.000%.
Tiêu điểm
Venezuela bước qua
thập niên đầu tiên
của thế kỷ 21 đã
xuất hiện nhiều dấu
hiệu báo trước một
cuộc khủng hoảng.
Những dấu hiệu báo trước một cuộc khủng hoảng không thể tránh khỏi tại Venezuela đã xuất hiện
từ nhiều năm trước.
cơ bản) trở nên thiếu hụt và
giá cả tăng vọt.
Trong khi ngành sản xuất
ngày càng yếu ớt và tê liệt,
các gói tiền chính phủ khổng
lồ đổ vào các chương trình xã
hội (bao gồm y tế, giáo dục,
phúc lợi xã hội) làm gia tăng
áp lực lên ngân sách chính
phủ. Vì nền kinh tế không
tạo ra các giá trị thặng dư,
Venezuela đã dựa vào dầu
mỏ. Có đến 95% ngân sách
nước này phụ thuộc vào dầu
mỏ, trong khi giá dầu thế giới
từ năm 2014 bắt đầu giảm
mạnh khi thị trường dầu mỏ
trở nên dư thừa hơn.
Bùng nổ khủng hoảng
“Ngoài việc là một chính
trị gia xuất thân nghèo khó,
ông Maduro cũng thiếu hụt
thứ tài sản rất quý giá mà thời
ông Chavez từng có, đó chính
là nguồn tiền từ dầu mỏ” - tờ
The Week
bình luận. Đến thời
ông Maduro, lạm phát tăng
mạnh khiến rất nhiều người
dânVenezuela không thể mua
nổi những thứ cơ bản nhất
phục vụ cuộc sống, bao gồm
thuốc men và thức ăn. Các
chương trình chăm sóc sức
khỏe cộng đồng ngày càng
tồi tệ: Ước tính cứ ba bệnh
nhân vào bệnh viện công thì
có một người tử vong.
Hệ thống giao thông công
cộng, đặc biệt ở các TP nằm
ngoài thủ đô Caracas, trở nên
yếu kém và không đáp ứng
nhu cầu người dân. Phóng
viên Alex Vasquez của tờ
AFP
đã đến thămSan Juan de
los Morros, TP ở miền Trung
Venezuela, đã rất nhanh chóng
phát hiện ra rằng “không có
bất kỳ thứ gì đang hoạt động”
ở nơi này.
Một giáo viên tại đây nói
với Vasquez rằng người dân
chỉ nhận được nước sinh hoạt
một lần mỗi tháng. Thời gian
còn lại, họ phải tự tìm cách
mua. “Có những lúc chúng tôi
không có điện để dùng trong
suốt 24 giờ đồng hồ” - cô giáo
này nói thêm.
Tổng thốngMaduro thường
xuyên đổ lỗi cho phe đối lập
đã phá hoại để gây ra những
hậu quả nghiêm trọng với
đất nước. Nhà xã hội học
Francisco Coello nói với
AFP
rằng thực tế chính phủ
Venezuela đã đặt người dân
vào tình thế phải chọn lựa:
hoặc là rời bỏ đất nước này,
hoặc sẽ phải phụ thuộc vào
những phúc lợi của nhà nước.
Tiếc thay cho ông Maduro,
đó là một hướng đi sai lầm.
Hàngngànngười dânđãxuống
đường bởi cuộc khủng hoảng
việc làm, tài chính, xã hội -
một cuộc khủng hoảng toàn
diện đang đặt lên vai người
dân những gánh nặng mà họ
không thể im lặng. •
Venezuela đang rơi vào tình trạng khủng hoảng tồi tệ nhất trong vòng vài thập niên qua. Ảnh: AP
Tình trạng bị cô lập ngoại giao,
cấm vận kinh tế
•
Ngày 20-5-2018: Đương kimTổng thống
Venezuela Nicolas Maduro giành chiến thắng
trong cuộc bầu cử với hơn 67% phiếu bầu.
•
Ngày 6-11-2018: Liên minh châu Âu (EU) thông
qua quyết định kéo dài thêmmột năm lệnh trừng
phạt đối với Venezuela nhằm gây sức ép chính trị
đối với chính phủ của Tổng thống Maduro.
•
Ngày 8-1-2019: Bộ Tài chính Mỹ thông báo
nước này đã ban hành các lệnh trừng phạt mới
nhằm vào bảy cá nhân và hàng chục thực thể tại
Venezuela. Mỹ cũng áp đặt lệnh trừng phạt đối với
một mạng lưới giao dịch tiền tệ của Venezuela.
•
Ngày 10-1-2019: Tổng thống Maduro đã tuyên
thệ nhậm chức nhiệm kỳ thứ hai trong bối cảnh
nhiều người chỉ trích, nói rằng ghế lãnh đạo của
ông là không hợp pháp sau cuộc bầu cử bị coi là
gian lận vào năm ngoái. Cùng ngày, chính phủ
Paraguay đã tuyên bố cắt đứt quan hệ ngoại giao
với Venezuela.
•
Ngày 21-1-2019: Một nhóm lính Vệ binh quốc
gia đã chiếmmột trạm cảnh sát ở Tây Caracas.
Sau đó nhóm này lên hai xe tải quân sự di chuyển
tới TP Petare, khu vực phụ cận thủ đô Caracas.
Một người đàn ông tự nhận là trung sĩ Alexander
Bandres Figueroa kêu gọi người dân Venezuela
xuống đường biểu tình, lật đổ Tổng thống
Maduro.
•
Ngày 23-1-2019: Ông Guaido - người đứng
đầu phe đối lập vận động sự ủng hộ, kêu gọi
hàng chục ngàn người biểu tình xuống đường
chống lại Tổng thống Maduro. Đặc biệt, ông
Guaido tuyên bố trở thành tổng thống lâm thời
của Venezuela. Mỹ và một vài quốc gia như
Brazil, Argentina, Colombia, Canada, Chile, Peru,
Paraguay, cùng với nhiều người dân Venezuela
bày tỏ sự ủng hộ đối với các tuyên bố của ông
Juan Guaido. Trong khi đó, Nga và một số nước
khác như Cuba, Bolivia, Mexico bày tỏ sự ủng hộ
với chính quyền Tổng thống Maduro.
•
Cùng ngày 23-1-2019: Tổng thống Maduro cho
biết ông đã cắt đứt quan hệ với Mỹ và cho các nhà
ngoại giao Mỹ 72 giờ để rời khỏi Venezuela. Phía
Mỹ từ chối rút viên chức ngoại giao về nước, dọa
“sẽ đáp trả thỏa đáng”nếu các viên chức Mỹ tại
Caracas bị nguy hiểm.
•
Giới quan sát tin rằng nhiều khả năng Tổng
thống Maduro sẽ dùng các biện pháp mạnh tay,
không loại trừ các giải pháp quân sự để giải quyết
mâu thuẫn với “tổng thống” đối lập Guaido.
Xã hội gặp muôn vàn khó khăn
Hiện nền kinh tế Venezuela đang thiếu hụt
hàng hóa trầm trọng và giá cả tăng vọt. Cùng
với suy thoái kinh tế là tình trạng lạm phát phi
mã, lương thực và thuốc men khan hiếm. Đồng
bolivar được đưa vào lưu hành cách đây 10 năm
nhưng đã liên tục lao dốc trong những năm gần
đây vì lạm phát quá cao. Để chặn đà lạm phát phi
mã, ông Maduro đã thông báo kế hoạch đổi tiền
tại nước này. Đồng nội tệ của Venezuela được
điều chỉnh giảm năm số 0 và có tên gọi mới là
đồng “bolivar chủ quyền”. Giá trị của đồng tiền
mới dựa trên cơ sở giá trị đồng petro, đồng tiền
điện tử của Venezuela được định giá theo giá dầu
(1 petro tương đương với 60 USD).
