16
Quốc tế -
ThứSáu30-8-2019
Đối phó Trung Quốc ở biển Đông:
Cơ bắp chưa đủ!
ĐỖTHIỆN-VĨ CƯỜNG
H
ôm 28-8, hải quân Mỹ
xác nhận khu trục hạm
USS Wayne E. Meyer
đã tiến hành tuần tra đảm bảo
tự do hàng hải trong vòng
bán kính 12 hải lý quanh
các đá Vành Khăn và đá Chữ
Thập, thuộc quần đảo Trường
Sa của Việt Nam nhưng bị
Trung Quốc (TQ) chiếm giữ
trái phép.
Trang tin
USNI News
dẫn
lời phát ngôn viên Hạm đội 7
Hải quânMỹ, Trung tá Reann
Mommsen, khẳng định: “Các
lực lượngMỹ hoạt động trong
khu vực Ấn Độ Dương - Thái
Bình Dương đều đặn mỗi
ngày, bao gồm cả khu vực
biển Đông. Mọi chiến dịch
đều được thực hiện theo đúng
luật pháp quốc tế và là bằng
chứng cho thấy Mỹ sẽ hoạt
động ở bất kỳ đâu luật pháp
quốc tế cho phép”.
Mỹ gia tăng hiện diện
quân sự
Đây là động thái mới nhất
của Mỹ nhằm vào TQ trong
bối cảnh Bắc Kinh cử đội
tàu Địa chất hải dương 8,
bao gồm các tàu khảo sát địa
chấn, tàu cảnh sát biển, tàu
cá hộ tống, xâm phạm vùng
biển thuộc quyền chủ quyền
và quyền tài phán của Việt
Nam, được xác định theo các
quy định của Công ước Liên
Hiệp Quốc về Luật Biển năm
1982 (UNCLOS).
Trong vòng một năm qua,
Mỹ đã tiến hành sáu chương
trình tuần tra tự do hàng hải
tại biển Đông nhằm vào các
tuyên bố phi pháp của Bắc
Kinh. Hôm 26-8, Bộ Quốc
phòng Mỹ ra thông cáo chỉ
trích trực diện Bắc Kinh: “TQ
gần đây đã tái diễn các hoạt
động can thiệp cưỡng ép đối
với hoạt động thămdò và khai
thác dầu khí của Việt Nam ở
biển Đông. Động thái này của
Bắc Kinh hoàn toàn đi ngược
với cam kết Bộ trưởng Quốc
phòngNgụy PhượngHòa đưa
ra ở Đối thoại Shangri-La
đầu năm 2019, rằng TQ sẽ
đi theo con đường phát triển
hòa bình”.
Một ngày sau đó (27-8), Bộ
trưởng Quốc phòngMỹMark
Esper cho biết các thách thức
từ TQ và Nga buộc Mỹ phải
đề ra chiến lược đối phómới ở
khu vực Ấn Độ Dương - Thái
Bình Dương. Theo đó, Mỹ sẽ
xem xét mở thêm các căn cứ
quân sự mới “ở những điểm
trọng yếu” tại khu vực. Tháng
6-2019, Bộ Quốc phòng Mỹ
tiết lộ sẽ tăng cường cam kết
với các liên minh và đối tác,
đồng thời mở rộng và làm sâu
sắc thêm quan hệ với các đối
tác mới có chung quan điểm
tôn trọng chủ quyền, thương
mại công bằng và cùng có lợi
cũng như luật pháp quốc tế.
Cho đến hiện nay, nhận thức
của giới lãnh đạoWashington
về năng lực quốc phòng của
TQ rất rõ ràng: Quân đội TQ
là mối đe dọa nghiêm trọng
đối với an ninh khu vực, trong
đó bao gồmvấn đề tự do hàng
hải mà Mỹ rất quan tâm. Thế
nênMỹ vẫn đang rất tập trung
vào vấn đề quân sự trong việc
đối trọng với các hành động
của TQ tại khu vực.
Cần thêmmặt trậnkhác
Trao đổi với
Pháp Luật
TP.HCM
mới đây, chuyên gia
Gregory Poling, Giámđốc Tổ
chức Sáng kiến Minh bạch
Hàng hải châu Á (AMTI),
nói rằng “chiến lược của TQ
rất rõ ràng: Họ muốn dùng sự
bắt nạt và đe dọa để từ từ đẩy
các nước láng giềng ra khỏi
biển Đông, đồng thời thiết
lập sự thống trị đối với vùng
biển và không phận tại đây
mà không gây chiến tranh.
Cả chính quyền Tổng thống
Donald Trump và cựu tổng
thống Barack Obama đều
không có những phản ứng
hiệu quả đối với chiến lược
đó, bởi vì cả hai nhà lãnh đạo
đã phụ thuộc quá nhiều vào
Bộ Quốc phòng Mỹ”.
Chuyên gia Poling khẳng
định vấn đề cốt lõi ở biển
Đông không phải là quân sự
và năng lực quân đội không
Để đối phó các hành
vi ngang ngược của
TQ, Mỹ không thể
chỉ đấu tranh trên
mặt trận quân sự.
thể giải quyết được những
mâu thuẫn đang xảy ra ở biển
Đông. “Vấn đề biển Đông đòi
hỏi những nỗ lực cấp cao từ
Nhà Trắng và Bộ Ngoại giao
Mỹ vốn vẫn còn chưa tương
xứng” - chuyên gia Poling
nhận xét.
Đồng tình với chuyên gia
Poling, ông Murray Hiebert,
chuyên gia cao cấp tại Trung
tâm Nghiên cứu Chiến lược
và Quốc tế (CSIS), cũng cho
rằngMỹ và các đồngminh cần
triển khai nhiều biện pháp đấu
tranh. Đó là đấu tranh cả về
kinh tế lẫn ngoại giao để Bắc
Kinh hiểu ra rằng càng tiếp
diễn hành vi ngang ngược ở
biển Đông, TQ sẽ thiệt hại
càng nhiều.
Viết trên tờ
The Wall Street
Journal
ngày 28-8, hai chuyên
gia Poling vàHiebert cho rằng:
“Đối phó các hành vi ngang
ngược của TQ, Mỹ không thể
chỉ đấu tranh trên mặt trận
quân sự. Nếu Washington
muốn kìm hãm cơn khủng
hoảng bùng nổ trong tương
lai và chứng minh cam kết
đảm bảo tự do hàng hải của
mình, nước này phải có đối
sách ngoại giao và kinh tế
phối hợp với các đối tác trên
thế giới hiệu quả hơn. Mục
tiêu là phải khiến TQ trả giá
cho những hành vi cưỡng ép
trên biển Đông và cho lãnh
đạo Bắc Kinh thấy rằng họ
sẽ thiệt hại càng nặng nếu
cứ tiếp diễn”.
Để thực hiện một chiến
lược như vậy, hai chuyên gia
khuyến nghị Mỹ nên mời các
nước châu Âu, Nhật Bản, Ấn
Độ vàÚc cùng thamgia nhằm
tạo áp lực buộc TQ phải chấp
hành luật pháp quốc tế. “Liên
kết càng nhiều nước thì rủi ro
mất uy tín của Bắc Kinh càng
cao” - hai ông nhấn mạnh.
Ở khía cạnh kinh tế, hai
chuyên gia khuyến nghị Mỹ
và đồng minh nên mạnh tay
hơnvới chiến thuật củaTQ: Sử
dụng các lực lượng dân sự và
bán quân sự để cưỡng ép các
nước láng giềng. Washington
cần nhận diện và công bố bất
kỳ cá nhân hay tổ chức nào
thừa lệnh TQ tham gia hoạt
động cưỡng ép nước khác.
Sau đó chặn các đối tượng
này tiếp cận làm ăn ởMỹ hay
các thị trường quốc tế khác
thông quamột đạo luật, chẳng
hạn như Đạo luật Chế tài (về
hành xử ở) biển Đông.•
Đại sứ Philippines tại Trung Quốc (TQ) hôm 29-8
tuyên bố thỏa thuận khai thác dầu mỏ chung giữa
Manila với Bắc Kinh tại biển Đông phải phù hợp với
luật pháp TQ lẫn luật pháp Philippines.
“Tôi nghĩ rằng hợp đồng (khai thác chung giữa TQ và
Philippines - PV) phải tuân thủ Hiến pháp Philippines
và Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển (UNCLOS).
Bên cạnh đó, vì TQ cũng là bên liên quan nên bản hợp
đồng cũng cần phải phù hợp với Hiến pháp TQ” - tờ
Inquirer
dẫn lời Đại sứ Philippines Chito Sta Romana
nói với báo chí tại Bắc Kinh.
Tuyên bố này của Đại sứ Sta. Romana được đưa ra
vài giờ trước khi ông Duterte gặp người đồng cấp Tập
Cận Bình. Cả hai dự kiến sẽ thảo luận về việc khai thác
chung dầu khí và các vấn đề hàng hải khác liên quan giữa
hai quốc gia. Đại sứ Sta. Romana còn tiết lộ cả TQ và
Philippines đã làm việc cùng với nhau trong nhiều tháng
liền, kể từ chuyến thăm của Chủ tịch Tập Cận Bình đến
Philippines vào tháng 11 năm ngoái. Khi đó, hai nước đã
ký biên bản ghi nhớ (MOU)
về khai thác dầu khí chung tại
vùng biển được mô tả nằm trong vùng đặc quyền kinh tế
(EEZ) của Philippines.
Dù Philippines hiện rất lạc quan trong việc “ăn chia”
với TQ nhưng thỏa thuận khai thác chung Manila - Bắc
Kinh đang gặp phải “bộ ba bất khả thi”. Theo đó, thỏa
thuận hai nước phải đảm bảo ba điều kiện: (i) Hợp
pháp Philippines, (ii) Hợp pháp TQ, và (iii) Phù hợp với
UNCLOS.
Thứ nhất, việc đề xuất khai thác chung trong vùng
EEZ của Philippines là không thể hợp hiến nước này.
Philippines có thể kêu gọi doanh nghiệp TQ hợp tác
khai thác ở EEZ nước này theo các mô hình hợp pháp
với điều kiện tiên quyết TQ phải thừa nhận vùng biển đó
thuộc chủ quyền Philippines. Về chuyện này, chính ông
Sta. Romana cũng không thể trả lời.
Thứ hai, TQ ngay trước chuyến thăm của ông Duterte
đến Bắc Kinh đã nhiều lần nhấn mạnh TQ sẽ không chấp
nhận phán quyết của Tòa Trọng tài 2016. Điều đó cho
thấy kỳ vọng TQ
tuân theo UNCLOS trong “làm ăn” với
Philippines là bất khả thi.
Cuối cùng, việc tiến hành một thỏa thuận tuân theo
luật pháp TQ sẽ để lại một viễn cảnh xấu: TQ tiếp tục
duy trì cái gọi là “quyền lịch sử”, “đường chín đoạn”.
Luật pháp TQ đã đưa các
khái niệm vừa mơ hồ vừa bất
hợp pháp này trở thành những cơ sở lý luận để theo đuổi
mục tiêu biến biển Đông thành “ao nhà”. Vì vậy, chưa
cần tham chiếu luật pháp Philippines, một thỏa thuận
tuân theo lập trường pháp lý của TQ lâu nay chắc chắn
trái lại UNCLOS.
Biển Đông là nơi TQ muốn biến của nước khác thành
của mình. Vậy nên, ăn chia 60/40 với TQ theo kiểu “hợp
pháp Philippines, TQ và phù hợp UNCLOS” vốn là bộ
ba bất khả thi.
ĐỖ THIỆN
Góc nhìn
Nếu chỉ triển khai các biện pháp gia tăng quân đội gây sức ép, trong khi Trung Quốc duy trì chiến lược
vùng xám thì Washington khó ngăn Bắc Kinh gây hấn ở biểnĐông.
Ăn chia60/40kiểuTrungQuốc ở biểnĐông: Bộ babất khả thi
Hải quân Philippines tập trận chung với hải quânMỹ tháng 6-2014 ở biểnĐông. Ảnh: AFP
Họ đã nói
Các hành động đơn phương
trong những tuần qua tại biển
Đông đã dẫn tới những căng
thẳng gia tăng và sự suy thoái
môi trường an ninh hàng hải,
điều này thể hiện một mối đe
dọa nghiêm trọng đối với sự
phát triển kinh tế hòa bình
của khu vực.
Người phát ngôn Cơ quan
ngoại giao EU, theo phái đoàn EU
tại Việt Nam
Mỹquanngại sâu sắc việcTQ
tiếp tục can thiệp vào các hoạt
động của Việt Nam trong EEZ
củaViệtNam.Việc triểnkhai tàu
khảo sát củaTQ là sự leo thang
nhằmđe dọa các bên yêu sách
khác rút khỏi việc phát triển tài
nguyên ở biển Đông.
Người phát ngôn Bộ Ngoại giao
Mỹ
MORGAN ORTAGUS
phát biểu hôm 22-8
