2
Thời sự -
ThứHai 15-6-2020
MINHCHUNG
T
rêncácsốbáogầnđây,
Pháp
Luật TP.HCM
đã thông
tin về chuyện bà Nguyễn
Hồng Ngọc Anh bị các cơ
quan tố tụng TP Tuy Hòa,
Phú Yên kết tội “mua bán
trái phép chất ma túy” oan
nhưng chưa cơ quan nào nhận
lãnh trách nhiệm bồi thường.
Trước đó, không chỉ các
cơ quan liên quan ở Phú Yên
mà các cơ quan tố tụng trung
ương và Cục Bồi thường nhà
nước (Bộ Tư pháp) cũng có
những ý kiến khác nhau về cơ
quan phải chịu trách nhiệm
bồi thường.
Tại buổi tọa đàm
“Bồi
thường án oan: Bất cập và
giải pháp”
do báo tổ chức
vào sáng 13-6, nhiều giảng
viên, luật sư cũng có nhiều ý
kiến trái chiều về vụ việc trên.
VKS phải bồi thường
TS PhanAnhTuấn (Trưởng
bộmônLuật hình sự, ĐHLuật
TP.HCM) cho rằng: Trong vụ
án này, cần chú ý về quá trình
tố tụng hình sự (TTHS) liên
quan đến bà Anh. Sau khi
TAND tỉnh Phú Yên xét xử
phúc thẩm và hủy bản án sơ
thẩm của TANDTPTuy Hòa
đối với bàAnh để điều tra lại
thì đã có vòng tố tụng lần hai.
Cụ thể: Ngày 27-12-2015,
cơ quan điều tra (CQĐT)
Công an TP Tuy Hòa ra Kết
luận điều tra bổ sung số 01;
ngày 19-1-2016, VKSNDTP
Tuy Hòa ra Cáo trạng số 04;
Vướng mắc cần gỡ tro
Trong vụ án oan ở TP Tuy Hòa,
Phú Yên, số ý kiến cho là VKS Tuy
Hòa phải chịu trách nhiệmbồi
thường thiệt hại nhiều hơn số ý
kiến cho rằng TATuy Hòa phải
bồi thường.
Ý kiến của báo
Pháp Luật TP.HCM
“Không thể cắt khúc
giai đoạn sau khi
án sơ thẩm bị hủy
để xem nó như một
giai đoạn mới vì sẽ
vi phạm nguyên tắc
thống nhất trong
hoạt động tố tụng.”
Luật sư
Vũ Phi Long
(nguyên Phó Chánh Tòa
Hình sự, TAND TP.HCM)
Lấn cấn
cơ quan
chịu trách
nhiệm bồi
thường
ngày 24-9-2016, TAND TP
Tuy Hòa ra Quyết định số 11
trả hồ sơ vụ án để điều tra bổ
sung (để làm rõ vai trò đồng
phạm giúp sức của bà Anh).
Như vậy, trong vụ án này,
VKS ra cáo trạng truy tố bà
Anh lần hai nhưng tòa án trả
hồ sơ vụ án để điều tra bổ sung
và nhiều lần sau đó trả hồ sơ
vụ án để điều tra bổ sung khi
VKS tiếp tục truy tố bàAnh.
Thực tế này dẫn đến hai
kết luận:
Thứ nhất, VKS là cơ quan
gây thiệt hại ở giai đoạn tố
tụng cuối cùng cho bà Anh
thông qua hoạt động truy cứu
trách nhiệmhình sự dưới hình
thức ra cáo trạng.
Thứ hai, tại vòng tố tụng
thứ hai, tòa án không gây
thiệt hại cho bà Anh vì chưa
xét xử bà Anh.
Thứ ba, sau khi bị tòa trả hồ
sơ để điều tra bổ sung, việc
VKS đã không thể tự mình
điều tra bổ sung được mà trả
hồ sơ cho CQĐT để điều tra
bổ sung không làm mất đi
sự gây thiệt hại cho bà Anh
của VKS ở giai đoạn truy tố.
Tiêu chí để xác định cơ
quan giải quyết bồi thường
trong hoạt động TTHS là cơ
quan gây thiệt hại cho người
bị buộc tội trong hoạt động
TTHS ở giai đoạn tố tụng sau
cùng
.
Tinh thần này được cụ
thể hóa thành các trường hợp
mà CQĐT, VKS, tòa án phải
giải quyết bồi thường theo các
quy định tại Điều 34, 35, 36
Luật Trách nhiệm bồi thường
của Nhà nước (TNBTCNN).
Trên cơ sở đó, cơ quan gây
thiệt hại ở giai đoạn tố tụng
sau cùng trong vụ án này chính
là VKSNDTPTuy Hòa vì đã
ra cáo trạng truy tố bà Anh
nhưng đã bị tòa án trả hồ sơ
để điều tra bổ sung.
Cơ sở pháp lý để VKS có
trách nhiệm giải quyết bồi
thường quy định tại khoản
4 Điều 35 Luật TNBTCNN.
Nhiều luật sư cũng đồng
tình với quan điểm của TS
Anh Tuấn. TS Lê Huỳnh
Tấn Duy (Trưởng bộ môn
TTHS, ĐH Luật TP.HCM)
nhận định thêm đây là hoạt
động bồi thường trong TTHS
chứ không phải bồi thường
thuần túy của luật dân sự điều
chỉnh nên phải xuất phát từ
tố tụng trước.
Kết luận buộc tội cuối cùng
của một cơ quan và cơ quan
liền sau đó phát hiện và ra
quyết định đình chỉ điều tra
thì cơ quan trước phải bồi
thường.
Nếu CQĐT chuyển hồ
sơ qua VKS, đề nghị truy
tố nhưng VKS đình chỉ thì
CQĐTbồi thường. Tuy nhiên,
trong vụ này, VKS đề nghị
CQĐT giám định chữ ký của
điều tra viên ba lần và sau đó
VKS tự mình trưng cầu giám
định mới xác định chữ ký là
của điều tra viên. Khi phát
hiện ra tình tiết này, đáng lẽ
VKS nên ra quyết định đình
chỉ vụ án thì CQĐT chính là
cơ quan gây thiệt hại và phải
bồi thường nhưngVKS lại trả
hồ sơ để điều tra bổ sung nên
VKS chính là cơ quan phải
bồi thường.
Tòa phải bồi thường
LuậtsưVũPhiLong(nguyên
Phó Chánh Tòa Hình sự,
TAND TP.HCM) nêu quan
điểm: Chúng ta cần thống
nhất với nhau một điều này,
từ khi khởi tố ban đầu cho
đến khi kết thúc bằng quyết
định đình chỉ điều tra; cho
dù qua nhiều giai đoạn điều
tra, truy tố, xét xử, sau đó bị
hủy án trở về điều tra lại, rồi
lại truy tố rồi lại đưa qua tòa,
tòa trả lại.
“Suốt quá trình này là quá
trình tố tụng của một vụ án,
bởi vì nếu cắt ra sẽ vi phạm
nguyên tắc thống nhất trong
hoạt động tố tụng. Không thể
cắt khúc sau giai đoạn bị hủy
án và xem nó như một giai
đoạn mới” - luật sư Long nói.
Trong vụ án của bà Anh,
không có việc khởi tố lại,
chỉ có điều tra lại, điều tra bổ
sung rất nhiều lần. Hầu hết
các ý kiến căn cứ vào khoản
4 Điều 35 Luật TNBTCNN
để cho rằng VKS phải bồi
thường nhưng như vậy là đã
cắt khúc các giai đoạn tố tụng.
“Hồ sơ bị hủy án để điều
tra, truy tố, xét xử lại thì đây
lại thuộc về trách nhiệm của
tòa án. Điều 36 thể hiện rất
rõ điều đó. Khoản 4 Điều 35
chỉ nói rằng tòa án sơ thẩm
trả hồ sơ, đó là giai đoạn đầu
tiên, chưa thông qua bất kỳ
một hoạt động xét xử nào
thì như vậy trách nhiệm của
VKS là đúng. Về mặt tố tụng,
không được cắt khúc khiến
sai phạm giai đoạn đầu coi
như bỏ, không được, vậy
thì còn gì là trách nhiệm bồi
thường nữa” - luật sư Long
nhận định.
Tòa án cấp sơ thẩm tuyên
bị cáo có tội nhưng tòa án
cấp phúc thẩm hủy bản án sơ
thẩm để điều tra lại mà sau đó
bị can được đình chỉ điều tra,
đình chỉ vụ án vì đã hết thời
hạn điều tra vụ án mà không
chứng minh được bị can đã
thực hiện tội phạm là đúng
với trường hợp của bà Anh.
Theo đó, cần phải căn cứ
theo điểm b khoản 1 Điều
36 Luật TNBTCNN để xác
định TANDTPTuy Hòa phải
chịu trách nhiệm bồi thường
cho bà Anh.
Đồng quan điểm, ThS Võ
Văn Tài (Trường Đào tạo bồi
dưỡng nghiệp vụ kiểm sát
TP.HCM) nói thêm: Kết luận
điều tra và cáo trạng không
phải là cái mốc để xác định
trách nhiệmbồi thường. Trong
vụ án của bà Anh, mốc đầu
Quang cảnh buổi tọa đàm“Bồi thường án oan: Bất cập và giải pháp” do báo
Pháp Luật TP.HCM
tổ chức vào sáng 13-6. Ảnh: HOÀNGGIANG
Thông tin từ các cơ quan chức năng
cho thấy số ý kiến cho là VKSNDTuy Hòa
phải chịu trách nhiệm bồi thường thiệt
hại nhiều hơn số ý kiến cho rằng TAND
TP Tuy Hòa phải bồi thường. Đơn cử,
có ba cơ quan cho là VKSND TP Tuy Hòa
phải chịu trách nhiệm bồi thường. Gồm
có: TAND TP Tuy Hòa, TAND Tối cao, Cục
Bồi thườngnhà nước (BộTưpháp).Trong
khi đó, chỉ cómỗi VKSNDTPTuy Hòa cho
rằng TAND TP Tuy Hòa phải bồi thường.
Riêng VKSND Tối cao thì cho là CQĐT TP
Tuy Hòa phải bồi thường.
Tại buổi tọa đàm sáng 13-6, kết quả
khảo sát của báo
Pháp Luật TP.HCM
cũng
cho thấy số người chọn VKSND TP Tuy
Hòa phải bồi thườngnhiềuhơn sốngười
chọn TAND TP Tuy Hòa phải bồi thường
và không ai chọn CQĐT phải bồi thường.
Cùng căn cứ vào điểmb khoản 1 Điều
36 LuậtTNBTCNN, báo
Pháp Luật TP.HCM
cũng cho rằng TAND TP Tuy Hòa phải
chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại
cho người bị oan sai. Lý do là các quy
định của điều luật này rất phù hợp với
các diễn tiến trước, sau của vụ án, không
có chữ nào có thể bị trật đi cả. Nói cách
khác, trường hợp bị oan của bà Nguyễn
Hồng Ngọc Anh thỏa mãn điều kiện cần
(tòasơthẩmtuyênbịcáocótộinhưngsau
đótòaphúcthẩmhủyánđểđiềutralại)và
cảđiềukiệnđủ(màsauđóbịcanđượcđình
chỉđiềutra…)quyđịnhtrongđiềuluậtnói
trên. Ngoài ra, điều luật nói rõ là “mà sau
đó bị can được đình chỉ” chứ không nêu
ra tình huống đình chỉ sau khi VKS ra cáo
trạng truy tố rồi tòa trả hồ sơ hay đình chỉ
khiVKSkhông racáo trạng; điều luật cũng
không yêu cầuVKS hay CQĐT đình chỉ thì
mới thỏa mãn điều kiện đủ này.
Do vậy, sẽ rất ổn thỏa, hợp lý khi áp
dụng quy định này để giải quyết sự việc.
