16
Quốc tế -
ThứBa23-3-2021
Liệu “NATO của Trung Đông”
có thành hình?
ĐĂNGKHOA
T
heo thông tin từ một
nguồn tin quan chức
Israel của báo
Jerusalem
Post
thì Israel và một số
nước Ả Rập (Saudi Arabia,
Các Tiểu vương quốc Ả Rập
thống nhất - UAE, Bahrain)
“đang bàn bạc không chính
thức để mở rộng hợp tác để
đối phó các kẻ thù chung”.
Trước khi nguồn tin quan
chức Israel đưa ra thông tin
này thì Chủ tịch Đại hội Thế
giới Do thái Ron Lauder có
bài viết trên báo
Arab News
kêu gọi thành lậpmột “NATO
của Trung Đông”. Tờ
Arab
News
- thuộc quyền sở hữu
của hoàng thân Turki bin
SalmanAl Saud, con trai vua
Salman và em trai của thái
tử Mohammad bin Salman -
được cho là phản ánh quan
điểm chính thức của chính
phủ Saudi Arabia.
Văn phòng thủ tướng Israel
chưa xác nhận thông tin này,
tuy nhiên cho biết “chúng tôi
luôn quan tâm nâng cấp quan
hệvới cácđối tácTrungĐông”.
Israel đã bình thường hóa
quan hệ với UAE và Bahrain
nhưng vẫn chưa có quan hệ
chính thức với Saudi Arabia.
Tuy nhiên, theo
Jerusalem
Post
thì Thủ tướng Israel
Benjamin Netayahu và thái
tửMohammad bin Salman đã
bí mật gặp nhau ở TP Neom
của Saudi Arabia cuối tháng
11 vừa qua.
Ý tưởng lập
“NATO Trung Đông”
đến từ đâu?
Nhà nghiên cứu Wang Jin
tạiViệnCharhar (TrungQuốc)
cho rằng yếu tố đưa đến ý
tưởng này nằm ở sự thay đổi
trong vấn đề địa chính trị ở
Trung Đông trong thập niên
qua. Sự lớn mạnh của Iran
và sự suy yếu của các nước
Ả Rập làm tình thế thay đổi.
Cả Israel và các nước Ả Rập
đều chia sẻ lo ngại chung với
đà tăng ảnh hưởng của Iran ở
khu vực và điều này đã khiến
hai bên xích lại gần nhau hơn.
Có thể nói sự lớn mạnh của
Iran là động lực chính dẫn
tới ý định lập liên minh khu
vực giữa Israel và các nước
Ả Rập, theo nhà phân tích
Wang Yin.
Ngoài ra còn một động lực
nữa là vì chính sách củaMỹ ở
khu vực, theo ôngWangYin.
Chính sách Trung Đông của
Tổng thống Mỹ Joe Biden đã
dẫn tới nhiều lo ngại và bất
mãn từ Israel và nhiều nước
Ả Rập vùng Vịnh. Sự chỉ
trích của Mỹ với việc Saudi
Arabia và UAE can thiệp
vào nội chiến Yemen, cũng
như việc Mỹ điều tra vai trò
của thái tử Mohammad bin
Salman trong việc nhà báo
Jamal Khashoggi bị sát hại
năm 2018 đã khiến hai nước
Trung Đông này bất an. Điều
này cũng thúc đẩy ý muốn
liên minh với Israel.
Tuy nhiên, sự bất mãn lớn
nhất nằm ở việc chính quyền
Biden muốn tái tiếp cận Iran.
Có thể thấy cả bốn nước trên
đều là đồng minh của Mỹ và
đều phản đối thỏa thuận hạt
nhân Iran, cho rằng đây là
mối đe dọa lớn với an ninh
khu vực và đang theo dõi chặt
mọi động thái của chính quyền
Tổng thống Biden liên quan
khả năng tái tham gia thỏa
thuận. Sự lo lắng này càng lớn
đặc biệt trong bối cảnh Iran
khôi phục làm giàu uranium
và hạn chế cho thanh sát viên
Tổ chức Năng lượng nguyên
tử quốc tế tiếp cận các cơ sở
hạt nhân của mình.
Trong lúc mất lòng tin với
khả năng kiềm chế Iran của
phương Tây thì các nước Ả
Rập xem Israel là đồng minh
duynhấtcùngquanđiểmchống
Iran và ngược lại, Israel cũng
nghĩ thế, theo Chủ tịch Đại
hội Thế giới Do thái Lauder.
Băn khoăn và rủi ro
Thời điểm này khó có thể
nói chắc về tiềm năng ra đời
một liên minh quân sự giữa
Israel và các nước Ả Rập
lớn tới đâu. Tuy nhiên, trong
bài viết trên tạp chí
National
Interest
, chuyên gia Paul Pillar,
cựu quan chức Cơ quan Tình
báo quốc gia Mỹ, Cục Tình
Chỉ vài ngày sau khi Mỹ thông báo thỏa thuận bình
thường hóa quan hệ Israel - UAE, Tổng thống Iran - ông
Hassan Rouhani từng cảnh cáo rằng UAE sẽ “bị đối xử
khác” nếu cho phép Israel lập nền móng ngay cửa ngõ
Iran. Cả ông Rouhani và Tổng tham mưu lực lượng vũ
trang Iran - Thiếu tướng Mohammad Hossein Bagheri
đều cảnh báo sẽ buộc UAE chịu trách nhiệm nếu Israel
có bất kỳ hành động phá hoại nào với Iran.
Theo
Dawn
, thay vì tham gia vào một liên minh quân
sự gây tranh cãi có thể ảnh hưởng đến cán cân quyền lực
khu vực, các nước Ả Rập cần giải quyết các bất đồng với
Iran thông qua thương lượng, Iran cũng phải có thái độ
tích cực với các quan ngại của thế giới Ả Rập. Thêm nữa,
Israel phải kiềm chế khiêu khích. Nói chung theo
Dawn
,
các nước Ả Rập và Iran không nên để mình hứng rủi ro
là bên chịu tổn thương trước tiên khi xung đột xảy ra.
Một NATO ở Trung Đông
không do Mỹ dẫn đầu sẽ thu
hẹp không gianmà ông Biden
cầnđể cânbằng các chính sách
củaMỹ với Iran và với các đồng
minh ở khu vực.
Nhà phân tích
WANG YIN
,
Viện Charhar (Trung Quốc)
Tiêu điểm
Việc ra đời một liên
minh an ninh và
chính trị khu vực
có thể sẽ dẫn đến
tình trạng đối đầu
căng thẳng hơn ở
Trung Đông.
báo Trung ương Mỹ, phụ
trách khu vực Cận Đông và
Nam Á, nhận định các động
thái diễn ra giữa Israel và các
nước Ả Rập thời gian qua chỉ
là sự nâng cấp quan hệ, không
gì hơn, càng không thể xem
là bước dẫn tới liên minh.
Palestine cũng là một khúc
mắc lớn giữa Israel và thế giới
Hồi giáo mà hai bên có thể
giải quyết để liên minh nhau.
Báo
Tehran Times
(Iran)
nói thẳng rằng Israel đang
giăng bẫy các nước Ả Rập.
Tờ báo này cho rằng động
lực để Israel nghĩ đến việc
lập liên minh quân sự với
các nước Ả Rập đến từ việc
nước này bình thường quan
hệ với một số trong các nước
này, tuy nhiên Israel đã quá
tự tin. Theo
Tehran Times
,
các nước Ả Rập, chẳng hạn
UAE, không dễ vượt qua băn
khoăn liệu có khi nào Israel
làmmình vướng víu vào xung
đột với Iran rồi bỏ mặc.
Tuy nhiên, nếu khả năng
này thành hiện thực thì thế
nào? Theo nhà phân tích
Wang Yin, việc ra đời một
liên minh an ninh và chính
trị khu vực có thể sẽ dẫn
đến tình trạng đối đầu căng
thẳng hơn ở Trung Đông.
Theo báo
Dawn
(Pakistan),
các nước vùng Vịnh tự do
quyết định làm bạn hay làm
thù với bất kỳ nước nào, tuy
nhiên lập liên minh để chống
lại bất kỳ nước Hồi giáo nào
là chuyện nghiêm trọng. Cả
Iran và Israel đều đang thực
hiện các cuộc chiến ủy nhiệm
ở Lebanon và Syria. Gần đây,
một tàu Israel bị tấn công
ở vịnh Oman và Israel cho
rằng Iran là thủ phạm. Israel
thường xuyên nhắm vào các
cơ sở của Iran và đồng minh
của Iran ở Syria.
Giờ Israel còn đặt nềnmóng
quan hệ với các nước vùng
Vịnh thì tình hình sẽ còn nguy
hiểm hơn. Theo nhật báo
Al-
Arab
(Qatar), nhiều nhà phân
tích đang băn khoăn liệu một
khi thành liên minh, Israel
có được phép sử dụng các
căn cứ vùng Vịnh như một
bệ phóng để tấn công trực
tiếp vào các cơ sở của Iran?
Nếu sự đối đầu Israel - Iran
lan sang các nước vùng Vịnh
thì hậu quả sẽ còn nguy hiểm
hơn nhiều, khi Iran từng nói
sẽ nhắm đến các căn cứ của
Mỹ ở khu vực nếu mình bị
tấn công.•
Trên mạng truyền hình
CGTN
, nhà nghiên cứu Wang
Yin tại Viện Charhar (Trung Quốc) cho rằng chuyện Israel
và các nước Ả Rập tiến lại gần nhau cho thấy sự bắt đầu
mới trong vấn đề địa chính trị Trung Đông.
Trong lịch sử Trung Đông từng có nhiều liên minh an
ninh và thỏa thuận quốc phòng. Thời Chiến tranh lạnh, Mỹ
dàn xếp để Anh và nhiều quốc gia Trung Đông như Thổ
Nhĩ Kỳ, Iran, Iraq, Pakistan cùng ký Hiệp định Baghdad
thập niên 1950 nhằm đối phó ảnh hưởng của Liên bang Xô
Viết. Tuy nhiên, hiệp định nhận sự phản đối mạnh từ nhiều
nước Trung Đông khác và sụp đổ sau đó vài năm.
Các nước Ả Rập cũng từng thành lập các liên minh
quân sự và chính trị. Ai Cập và Syria từng liên minh với
UAE vào năm 1958 với mục tiêu thống nhất thế giới Ả
Rập. Tuy nhiên, nỗ lực này sụp đổ vào năm 1961. Thập
niên 1980, các nước Ả Rập vùng Vịnh (Saudi Arabia,
UAE, Kuwait, Qatar, Bahrain, Oman) lập Hội đồng Phát
triển vùng Vịnh (GCC). Tuy nhiên, GCC không trở thành
một tổ chức quân sự và chính trị nội tại khu vực mà vẫn là
một tổ chức khu vực không mang tính cấu trúc.
Theo nhà nghiên cứu Wang Yin, sự thất bại trong các nỗ
lực lập liên minh quân sự ở Trung Đông chủ yếu do hai
yếu tố chính. Thứ nhất, một liên minh khu vực ở Trung
Đông không thể được duy trì nếu có sự mất cân bằng
nội tại. Chẳng hạn, liên minh Ai Cập - Syria - UAE sụp
đổ vì sự bất mãn của phía Syria với thế thống trị của Ai
Cập. Trong trường hợp GCC, các nỗ lực của Saudi Arabia
trong chuyển đổi tổ chức này thành một liên minh quân sự
khu vực mang tính gắn kết hơn bằng hiệp định lại bị các
nước Ả Rập nhỏ hơn phản đối mạnh.
Thứ hai, sự điều phối bên ngoài không thể tạo ra liên
minh khu vực mạnh. Như trường hợp của Hiệp định
Baghdad, Mỹ đã hy vọng các nước Trung Đông có thể
chia sẻ với mình quan điểm về ảnh hưởng của Liên bang
Xô Viết trong khu vực, tuy nhiên thực tế thì phần lớn các
nước khu vực không xem đây là đe dọa cấp thiết nhất.
Một số nước Ả Rập như Ai Cập và Syria, còn xem Liên
bang Xô Viết là đối tác đáng tin cậy để chống lại sự can
thiệp của Israel và Mỹ.
THIÊN ÂN
Lýdo các liênminhquânsựởTrungĐôngkhó tồn tại
Đại diện Pakistan
tại lễ ký Hiệp
định Baghdad
năm1955. Ảnh:
SODIUMMEDIA
Ý tưởng thành lậpmột “NATO của Trung Đông” xuất phát từ sự thay đổi trong vấn đề địa chính trị
ở khu vực trong thập niên qua.
Từ trái qua: Ngoại trưởngBahrainKhalidbinAhmedAl Khalifa, Thủ tướng Israel BenjaminNetanyahu,
Tổng thống Mỹ Donald Trump, Ngoại trưởng UAE Abdullah bin Zayed al-Nahyan tại buổi lễ ký Hiệp
địnhAbrahambìnhthườnghóaquanhệgiữaIsraelvàcácnướcẢRậpngày15-9.Ảnh:TIMESOFISRAEL
