16
Quốc tế -
ThứHai 27-4-2020
Biển Đông: Trung Quốc lấn tới,
vượt sức chịu đựng các nước
Các hành động của Bắc Kinh tại biểnĐông ngày càng ngang ngược, vượt quá ngưỡng chịu đựng
của Hiệp hội Các quốc gia Đông NamÁ (ASEAN).
ĐỖTHIỆN
C
hính quyền Trung Quốc
(TQ) đang chọc giận
người dân các nước
ASEAN trong những ngày
gần đây. Hành xử phi pháp
của Bắc Kinh đều có tính
toán mang màu sắc chiến
lược kiểu TQ, với mục tiêu
tối thượng là độc chiếm biển
Đông, bá quyền ở khu vực,
cạnh tranh vị trí dẫn đầu thế
giới với Mỹ.
Tuy nhiên, điều mà TQ có
thể không ngờ tới chính là sự
nổi giận của người dân các
nướcASEANđối vớiBắcKinh
ngày càng gia tăng. Điều này
có thể dẫn đến những hệ lụy
khôn lường với chính quyền
Tập Cận Bình.
Từ gây hấn
Philippines…
Ngày 25-4, báo
SouthChina
Morning Post
đưa tin người
dân Philippines dậy sóng khi
Đại sứ quán TQ tại thủ đô
Manila công bốmột video bài
hát có nhan đề
Iisang Dagat
(tạmdịch từ tiếng Philippines:
Một biển
).
ĐạisứquánTQtạiPhilippines
đãphát videonày trêncác trang
mạng xã hội hôm 24-4 với
tuyênbố “videodành riêng cho
những người (Philippines và
cả TQ) đã góp phần vào cuộc
chiến chống dịch COVID-19,
đặc biệt là nhóm chuyên gia
y tế TQ đã đến làm việc tại
Philippines. Đáng chú ý, lời
bài hát có đoạn (tạm dịch):
“Bạn và tôi cùng chung một
biển. Tôi sẽ không rời xa bạn.
Chúng ta cómột tương lai tươi
sáng chờ đón”. Bài hát này
ngay lập tức khiến người dân
Philippines tức giận vì cho
rằng TQ “giả tạo” khi trên
thực địa, TQ hai ngày trước
(23-4) cho chĩa súng radar
vào tàu hải quân Philippines,
ngoài ra còn ngang nhiên lập
hai quận đảo trực thuộc cái
gọi là “thành phố Tam Sa”.
Làn sóng phẫn nộ tại
Philippines có chung quan
điểm: Không có chuyện “một
biển chung của chúng ta” giữa
ManilavàBắcKinh.TQkhông
có cơ sở nào để nói rằng vùng
biển này là của chung. Thậm
chí, người dân còn chỉ trích:
Có thể chính phủ Philippines
đang dao động trước TQ về
biển Đông “nhưng người dân
Philippines sẽ tiếp tục chống
lại các mối đe dọa về chủ
quyền do TQ gây ra”.
Giới quan sát nhận thấy
TQ tiếp tục theo đuổi quan
điểm “khai thác chung” với
Philippines ở vùng biển nằm
trong vùng đặc quyền kinh tế
(EEZ) của Philippines tại biển
Đông. Năm ngoái, khai thác
chung trở thành đề tài sôi động
nhất chính trườngManila, khi
Tổng thống Rodrigo Duterte
có chủ trương bắt tay ăn chia
60/40 với Bắc Kinh kể từ sau
chuyến thăm TQ vào cuối
tháng 8.
Trái lại, nhiều người trong
chính quyền, Quốc hội và các
chuyên gia, luật sư… của
Philippines đều ngăn cản ông
Duterte, thậm chí cảnh báo
tổng thống Philippines sẽ vi
hiến nếu cho TQ khai thác tài
nguyên trong EEZ của mình.
Ngoà i r a , ngườ i dân
Philippines cũng chỉ trích
ôngDuterte quá “mềmmỏng”
khi 22 ngư dân nước này bị
tàu TQ đâm chìm và suýt
chết, rất may đã được tàu cá
Việt Nam (VN) cứu kịp thời.
Thậm chí, chiến thắng của
Philippines sau phán quyết
Tòa Trọng tài 2016 cũng bị
chính quyền Duterte “vô hiệu
hóa” bằng cách gạt sang một
bên, thậm chí “lờ đi” khi bang
giao với Bắc Kinh.
Đến quấy rối
Malaysia…
Malaysia cũng là một nạn
nhân bị TQ quấy rối trong
nhiều tháng qua. Vài ngày
trước (23-4), Malaysia cũng
lên tiếng về thông tin đội
tàu địa chất Hải Dương 8
của TQ hoạt động gần tàu
khoan thăm dò đáy biểnWest
Capella của Công ty Dầu khí
Petronas,Malaysia. Theo hãng
tin
Reuters
, tàu khảo sát của
TQ, với sự hộ tống của một
tàu cảnh sát biển, tuần qua đã
tiến vào EEZ của Malaysia
và bắt đầu khảo sát gần nơi
tàu West Capella hoạt động.
Ngoại trưởng Malaysia
HishammuddinHussein tuyên
bố nước này quyết bảo vệ
các lợi ích và quyền lợi của
họ ở biển Đông, đồng thời
các tranh chấp nên được giải
quyết thông qua các biện pháp
hòa bình. Giữa nămngoái, Tổ
chức Sáng kiến minh bạch
hàng hải châu Á (AMTI) cho
biết TQ đã có những hành vi
quấy rối các hoạt động khai
thác dầu khí ngoài khơi thuộc
vùng biển Malaysia.
Tháng 9 năm ngoái, Thủ
tướng Mahathir Mohamad
công bố Khung chính sách
đối ngoại của chính phủ mới
Malaysia, trong đó khẳng định
nước này phản đối quân sự
hóa biển Đông. Bộ tài liệu 80
trang với chủ đề “Thay đổi
liên tục” đề cập: “Về cơ bản,
biển Đông phải là vùng biển
của hợp tác, kết nối và xây
dựng cộng đồng, không phải
nơi đối đầu hay xung đột. Điều
này phù hợp với tinh thần của
Tuyên bố khu vực hòa bình,
tự do và trung lập (gọi tắt là
ZOPFAN). Malaysia sẽ tích
cực thúc đẩy tầm nhìn này ở
ASEAN”.
Tuyên bố của chính quyền
Mahathir có ba điểm quan
trọng: (i) Không liênminh với
bên này để chống lại bên kia;
(ii) Không chấp nhận sự can
thiệp quân sự bất hợp pháp,
gây căng thẳng từ bên ngoài
vào biển Đông; (iii) Thúc đẩy
hợp tác đa phương, thu hút
các quốc gia đến biển Đông
vì mục tiêu hòa bình như
thương mại. Xét về thực tế,
TQkhông đáp ứng được phần
lớn tầm nhìn của Malaysia.
Và đe dọa Việt Nam
Năm ngoái, TQ nhiều lần
đưa nhóm tàu địa chất Hải
Dương 8 vào thăm dò trái
phép trong EEZ và thềm lục
địa vủa VN. Năm nay, TQ
đưa vào hoạt động hai trạm
nghiên cứu trên đá Subi và đá
Chữ Thập ở quần đảo Trường
Sa (thuộc chủ quyền của VN)
vào cuối tháng 3. Chỉ trong
đầu tháng 4-2020, TQ thiết lập
chínhquyềnquậnđảo, côngbố
bản cập nhật cái gọi là “danh
xưng tiêu chuẩn” (tên “chính
thức” của khoảng 80 thực thể
ở biển Đông), đâm chìm tàu
cá của VN ở Hoàng Sa, gửi
công hàm chứa nội dung vu
khống và bóp méo luật pháp
quốc tế lên tổng thư ký Liên
Hiệp Quốc…
VN ngay lập tức phản đối
Người dân Philippines phản đối cách hành xử phạmpháp của TrungQuốc ở biểnĐông. Ảnh: AFP
Thúc đẩy hợp tác ASEAN mở rộng
Các hành xử của TQ có thể thôi thúc các nước ASEAN tìm
đến các nước thứ ba, nhất là Mỹ, Nhật Bản, Úc, Ấn Độ và cả
châuÂuđể gia tăng sức đối trọng. Quan trọnghơn, các nước
lớn cũng dần nhận ramối đe dọa chung đến từTQ. Vậy nên,
hợp tác ASEAN - các nước thứ ba là một nhu cầu hai chiều.
Điều này sẽ khiến chính quyền Bắc Kinh vô cùng lo lắng.
TQ theo đuổi COC với ý đồ cô lập từng quốc gia ở biển
Đông, chia nhỏ biển Đông để quản lý và đẩy các nước bên
ngoài ra xa vùng biển này. Tuy nhiên, tới đây, ASEAN có
thể sẽ chuyển đi các thông điệp hợp tác đến các nước bên
ngoài. Không quan trọng mối quan hệ là “đồng minh” hay
“đối tác”, chỉ cần các nước ngồi lại cùng nhau thúc đẩy các
giá trị thượng tôn pháp luật, tự do hàng hải, bảo vệ môi
trường biển… thì TQ chắc chắn sẽ bị “ghè chân”.
Hợp tác ASEAN với Mỹ, EU,
Nhật Bản, Úc, ẤnĐộ có thể bao
gồm: Hợp tác kinh tế tránhphụ
thuộcTQ; trừngphạt kinh tế cá
nhân,tổchứcphạmphápởbiển
Đông; tuần tra chung, giámsát
hoạt động khai thác hải sản;
tập huấn và chia sẻ thông tin
tình báo trên biển; chia sẻ hiểu
biết chung về mối đe dọa TQ.
Tiêu điểm
Chuỗi hành xử gây
rối, bắt nạt, đe dọa
mà TQ thực hiện
nhiều năm qua có
thể khiến các nước
biển Đông không thể
tiếp tục chấp nhận.
gay gắt và khẳng định: Công
hàm nêu các yêu sách chủ
quyền phi lý của TQ đối với
Hoàng Sa và Trường Sa là
hoàn toàn trái với Công ước
Luật Biển năm 1982. VN đã
lưu hành công hàm tại Liên
Hiệp Quốc để bác bỏ các
yêu sách này. Ngoài ra, lập
trường nhất quán của VN là
mạnh mẽ phản đối cái gọi là
“thành phố Tam Sa” và các
hành vi có liên quan vì đã vi
phạmnghiêm trọng chủ quyền
của VN… Các hành vi của
TQ thời gian qua không có
giá trị và không được công
nhận; không có lợi ích cho
quan hệ hữu nghị giữa các
quốc gia và gây thêm phức
tạp tình hình biển Đông, khu
vực và thế giới.
“Cọng rơm cuối cùng”
Có một câu thành ngữ nổi
tiếng:
“The last straw will
break the camel’s back”
(tạm
dịch: Cọng rơm cuối sẽ làm
gãy lưng con lạc đà). Nhìn
vào TQ ở biển Đông, có thể
hiểu: Chuỗi hành xử gây rối,
bắt nạt, đe dọa mà TQ thực
hiện nhiều năm qua có thể
khiến các nước biển Đông
không thể tiếp tục chấp nhận.
TQ luôn tiến hành các động
thái “tằm ăn dâu”, đi từng
bước nhỏ trong phạmvi “vùng
xám” - vừa đủ để chiếm được
từng tấc ngắn trên biển, vừa đủ
để các nước trong (và ngoài
khu vực) không tức giận đến
mức xung đột với TQ. Tuy
nhiên, “cọng rơm cuối” - dù
vẫn nhẹ như hàng ngàn cọng
rơm trước đó nhưng có thể
vượt quá sức chịu đựng của
các nước ASEAN.
Trên thực tế, điều đó đang
diễn ra. TQ gây hấn với các
nước ở biển Đông cũng nhằm
mục đích tạo áp lực, chiếmưu
thế trên bàn đàm phán về Bộ
quy tắc ứng xử ở biển Đông
(COC). Tuy nhiên, Bắc Kinh
sẽ tạo hiệu ứng ngược. Việc
đàm phán COC không chỉ là
chuyện của giới tinh hoa, mà
phía sau còn là sự theo dõi của
hàng triệu người dân, vốn đã
quá rành các “nước cờ” nguy
hiểm của TQ.
Các hành xử gần đây càng
khiến người dân Philippines,
Malaysia, Việt Nam… bức
xúc và gửi gắm những thông
điệp chính trị quan trọng lên
các nhà ngoại giao đàm phán
COC với TQ. Kết hợp với
các làn sóng phẫn nộ rộng
rãi của cộng đồng các quốc
gia ASEAN trên giới truyền
thông hiện nay, chắc chắn
TQ sẽ gặp cản trở từ người
dân lẫn chính quyền các nước
trong thời gian tới.•
