6
Pháp luật
&
cuộc sống -
ThứHai 7-9-2020
Họ đã nói
Thiện chí của người gửi
tro cốt
Năm 2016, gia đình tôi bốc mộ và
gửi ba hũ tro cốt của ba, mẹ và em
tôi vào chùa Kỳ Quang 2. Khi gửi, nhà
chùa không thu phí.
Gia đình tôi muốn gửi tro cốt vào
đây để sau này con cháu đến thăm
nom, hương khói. Chúng tôi tính sẽ
gửi mãi ở chùa chứ chưa có ý định
dời đi. Sự việc làm xáo trộn tro cốt là
khôngaimongmuốnvàquáđau lòng.
Ban đầu chúng tôi cũng bức xúc lắm
nhưng khi bình tâm lại thì chúng tôi
nghĩ cần phối hợp với nhà chùa để
giải quyết. Nếu nhận dạng được tro
cốt của người thân thì tôi cũngmong
được tiếp tục gửi tại đây; nếu chẳng
may không nhận dạng được thì phải
bàn lại với gia đình chấp nhận mang
tro cốt (chung) đi thủy táng.
Bà
NTH
, người gửi tro cốt người thân
ở chùa Kỳ Quang 2.
NGUYỄN HIỀN
ghi
Vụ chùaKỳQuang
2dưới góc nhìn
pháp lý
Mặc dù khôngmongmuốn có chuyện kiện tụng nhưng
dưới lăng kính pháp luật, PGS-TS Đỗ VănĐại (Trưởng
Khoa luật Dân sự - ĐHLuật TP.HCM) cho rằng việc gửi
hũ tro cốt vào chùa làmột giao dịch pháp lý…
thực hiện
MINHCHUNG
C
ác vấn đề pháp lý xung quanh
vụ việc chùa Kỳ Quang 2 làm
xáo trộn các hũ tro cốt, di ảnh
của người đã mất hiện đang được dư
luận quan tâm.
PhápLuật TP.HCM
đã
traođổi với PGS-TSĐỗVănĐại
(ảnh),
Trưởng Khoa luật Dân sự, Trường
ĐH Luật TP.HCM, về vấn đề này.
Một dạng của hợp đồng
dịch vụ
.
Phóng viên:
Thưa PGS, quan hệ
giữa người dân và nhà chùa trong
việc gửi hũ tro cốt là gì, có được coi
là quan hệ hợp đồng dân sự không?
+ PGS-TS
Đỗ Văn Đại
: Theo Bộ
luật Dân sư (BLDS), hợp đồng là sự
thỏa thuận giữa
các bên về việc
xác lập, thayđổi
hoặc chấm dứt
quyền, nghĩa
vụdân sự (Điều
385).Khigửitro
cốt vào chùa,
chắc chắn có sự
thỏa thuận của người gửi và nhà chùa,
theođónhà chùa có tráchnhiệmtrông
coi và có thể người gửi phải trả tiền
bằng các hình thức khác nhau. Do đó,
quan hệ giữa các bên hoàn toàn có thể
được hiểu là một quan hệ hợp đồng
dân sự, chịu sự điều chỉnh của pháp
luật dân sự.
. Quanhệ hợpđồnggiữangười dân
và chùa có phải tuân thủ hình thức
theo quy định?
+ Hợp đồng chỉ phải tuân thủ hình
thức nhất địnhkhi luật quyđịnh, trong
khi hiện nay không có quy định nào
yêu cầu hợp đồng giữa nhà chùa và
người gửi phải tuân theo hình thức
nhất định nào. Do đó, các bên được
xác lập tự do về hình thức, tức có thể
bằng văn bản hay bằng miệng.
Trường hợp quan hệ gửi giữ bằng
miệng thì người gửi có thể gặp khó
khăn trong việc chứng minh việc gửi
giữ. Lúc này, người gửi có thể chứng
minhbằngmọi phương tiệnvà sổ sách
của nhà chùa lưu việc gửi giữ cũng là
chứng cứ xác đáng.
. Có thể coi đây là hợp đồng gửi
giữ tài sản không? Tro cốt có thể coi
là vật đặc định hay không, thưa ông?
+TheoĐiều 884 BLDS, hợp đồng
gửi giữ tài sản là sự thỏa thuận giữa
các bên. Theo đó, bên giữ nhận tài
sản của bên gửi để bảo quản và trả
lại chính tài sản đó cho bên gửi khi
hết thời hạn hợp đồng. Bên gửi phải
Thân nhân gửi tro cốt người thân ở chùa KỳQuang 2, quậnGò Vấp đến tìmhiểu thông tin về
vụ việc. Ảnh: NGUYỄNHIỀN
Diễn biến vụ việc
Ngày 1-9, trên mạng xã hội xuất hiện hình ảnh nhiều hũ tro cốt, di ảnh
của người đã mất để bừa bộn, chất đống tại chùa Kỳ Quang 2 (phường
17, quận Gò Vấp, TP.HCM). Hai ngày sau, trụ trì chùa - Thượng tọa Thích
Thiện Chiếu tổ chức cuộc họp với những người gửi tro cốt; nhiều người
bức xúc đề nghị cơ quan chức năng xử lý.
Sáng 5-9, Ban thường trực Ban trị sựGiáo hội Phật giáoViệt NamTP.HCM
đã họpbất thường và quyết định tạmngưng chức vụ trụ trì chùa KỳQuang
2 đối với Thượng tọa Thích Thiện Chiếu, đồng thời cử Thượng tọa Thích
Quang Thạnh thay thế. Chiều cùng ngày, vị trụ trì mới tổ chức cuộc họp
với những người gửi tro cốt và đưa ra ba phương án giải quyết.
Thứ nhất, với những tro cốt xác định danh tín nếu thân nhân có nguyện
vọng gửi lại thì nhà chùa bố trí nơi để khang trang, nếu không muốn thì
nhà chùa sẽ giới thiệu chùa Vĩnh Nghiêm để thân nhân gửi vào. Thứ hai,
nếu các thân nhân đồng ý thì chùa sẽ để tro cốt (đã lẫn lộn) chung làm
một tượng đài, ghi đầy đủ tên tuổi của người mất lên và thờ cúng trang
nghiêm tại chùa. Thứ ba, thân nhân nào đồng ý với phương án thủy táng
theo nghi thức Phật giáo, chùa sẽ tổ chức lễ cầu siêu và rải tro cốt xuống
dòng nước…
Quan hệ giữa người gửi
hũ tro cốt và nhà chùa là
quan hệ hợp đồng dịch
vụ, nếu người gửi yêu
cầu bồi thường thiệt hại
thì tòa án phải thụ lý
giải quyết theo thủ tục tố
tụng dân sự.
trả tiền công cho bên giữ, trừ trường
hợp gửi giữ không phải trả tiền công.
Trong loại hợp đồng này, đối tượng
đượcgửi giữphải là tài sản.TheoĐiều
105 BLDS, tài sản là vật, tiền, giấy tờ
cógiávàquyền tài sản.Hũ trocốt chắc
chắn không là tiền, giấy tờ có giá và
quyền tài sản nhưng cần xem xét nó
có là vật hay không.
Trong hũ tro cốt có hai thành phần
là hũ và tro cốt. Chiếc hũ là tài sản và
tài sản này được mua bán như các tài
sản khác trong đời sống dân sự. Nếu
ngoài hũ có dán ảnh hay ký hiệu cụ
thể để nhận diện thì hũ là vật đặc định.
Thành phần thứ hai là tro cốt, rất khó
để coi tro cốt là vật theo nghĩa là tài
sản nên rất khó để xác định đó là vật
đặc định.
. Vậy có mấy loại hợp đồng trong
quan hệ giữa người gửi hũ tro cốt và
nhà chùa?
+ Đối với chiếc hũ, chúng ta có
thể vận dụng quy định về gửi giữ tài
sản. Đối với tro cốt, chúng ta có thể
coi đây là quan hệ hợp đồng dịch vụ
theo Điều 513 BLDS. Theo đó, hợp
đồng dịch vụ là sự thỏa thuận giữa các
bên, bên cung ứng dịch vụ thực hiện
công việc cho bên sử dụng dịch vụ,
bên sử dụng dịch vụ phải trả tiền dịch
vụ cho bên cung ứng dịch vụ. Trong
quy định này, nếu nhà chùa thu phí thì
đó là tiền dịch vụ.
Có thểnhàchùakhông thuphí chính
thức nhưng người dân và nhà chùa có
những cách thức khác như người gửi
đóng góp vào chùa lợi ích vật chất khi
gửi tro cốt thì đó vẫn có thể được coi
là tiền dịch vụ.
Như vậy, nhà chùa được coi là bên
cung cấp dịch vụ và người gửi hũ tro
cốt là người sử dụng dịch vụ của nhà
chùa, chịu sự điều chỉnh của các quy
định chung của pháp luật dân sự cũng
như quy định về hợp đồng dịch vụ.
Về nguyên tắc, nhà chùa
phải bồi thường
. Nhà chùa cho rằng quá trình di
dời hũ tro cốt đã khiến bảng tên và
hình ảnh rơi rớt, làm lẫn lộn các hũ
tro cốt với nhau nên thân nhân không
thể nhận ra hũ tro cốt của người thân
mình (giám định ADN gần như cũng
không xác định được). Như vậy, thiệt
hại này nhà chùa có phải bồi thường
không?
+ Như tôi đã phân tích, quan hệ
giữa nhà chùa và người gửi tro cốt
chịu sựđiều chỉnhcủaquyđịnh chung
của pháp luật dân sự. Trong quan hệ
này, nhà chùa phải thực hiện quyền,
nghĩa vụ dân sự của mình một cách
thiện chí, trung thực (khoản 3 Điều
3 BLDS). Các tình tiết nêu trên cho
thấy nhà chùa đã vi phạm nguyên tắc
này, nhất là để hình ảnh rơi rớt, làm
lẫn lộn các hũ tro cốt.
Với vai trò là người cung cấp dịch
vụ, theokhoản1Điều517BLDS, nhà
chùa còn có nghĩa vụ thực hiện công
việc đúng chất lượng, số lượng, thời
hạn, địa điểmvà thỏa thuậnkhác. Hậu
quả hiện nay có thể coi là nhà chùa đã
vi phạm nghĩa vụ vừa nêu.
BLDS cũng có hướng giải quyết hệ
quả này. Theo Điều 360, nếu có thiệt
hại do vi phạmnghĩa vụ gây ra thì bên
có nghĩa vụ phải bồi thường toàn bộ
thiệt hại. Vì vậy, nhà chùa phải bồi
thường thiệt hại gây ra cho người gửi
giữ hũ tro cốt.
Thực ra, các quy định về hợp đồng
dịch vụ cũng có quy định theo hướng
nêu trên.Cụ thể, theoĐiều517BLDS,
bên cung cấp dịch vụ (nhà chùa) có
nghĩa vụ bồi thường thiệt hại cho bên
sửdụngdịchvụnếu làmmất, hưhỏng
tài liệu, phương tiện được giao.
. Vậy nếu người dân khởi kiện đòi
bồi thường thiệt hại thì sẽ thế nào,
thưa ông?
+ Quan hệ giữa người gửi hũ tro
cốt và nhà chùa là quan hệ hợp đồng
dịchvụ.Dođó, nếungười dânyêucầu
bồi thường thiệt hại, tòa án phải thụ lý
theo thủ tục tố tụng dân sự và dựa vào
các quy định nêu trên để giải quyết. Ở
đây, chúng ta cần lưu ý về thiệt hại do
vi phạm nghĩa vụ bao gồm thiệt hại
về vật chất và tinh thần.
Theo Điều 361 BLDS, thiệt hại về
vật chất là tổn thất vật chất thực tế xác
địnhđược, baogồmtổn thất về tài sản,
chi phí hợp lý để ngăn chặn, hạn chế,
khắc phục thiệt hại, thunhập thực tế bị
mất hoặc bị giảm sút. Người gửi còn
có thể yêu cầu người có nghĩa vụ chi
trả chi phí phát sinh do không hoàn
thành nghĩa vụ hợp đồng. Lúc này,
tiền mua hũ đương nhiên là thiệt hại
đượcbồi thườngnếuhũbịmất (không
tìm thấy). Ngoài ra, các chi phí hợp lý
để hạn chế, khắc phục thiệt hại cũng
đượcbồi thườngnếungười dânchứng
minh được là có chi phí đó.
Thiệt hại về tinh thần cũng được
BLDS quy định. Theo yêu cầu của
người gửi hũ tro cốt, tòa án có thể
buộc nhà chùa cónghĩa vụbồi thường
thiệt hại về tinh thần.Mức bồi thường
do tòa án quyết định căn cứ vào nội
dung vụ việc.
. Người gửi hũ tro cốt có quyền
dừng quan hệ với nhà chùa để mang
hũ tro cốt về nhà hay nơi khác thờ
cúng không?
+Tôi nhắc lại quan hệ giữa các bên
làquanhệhợpđồngdịchvụvàứngxử
của phía nhà chùa như chúng ta thấy
có thể được coi là vi phạm nghiêm
trọnghợpđồng.Trong trườnghợpnày,
Điều 428 BLDS cho phép người gửi
đượcđơnphươngchấmdứt hợpđồng.
Cạnh đó, trong phần về hợp đồng
dịch vụ, BLDS cũng có quy định cho
phép người gửi hũ tro cốt dừng dịch
vụ của nhà chùa khi việc tiếp tục thực
hiện công việc không có lợi cho bên
sử dụng dịch vụ (Điều 520).
. Xin cám ơn ông.•
