9
Ông
LÊ HOÀNG CHÂU
,
Chủ tịch Hiệp hội
Bất động sản TP.HCM
:
Phải có cuộc sống
tốt hơn nơi ở cũ
Chủ trươngđểngười dân
TĐCcócuộcsốngbằnghoặc
tốthơnnơiởcũđãcótừgần
hai thập niên nay. Cụ thể,
Luật Đất đai 2003 đã quy
định: Khu TĐC được quy
hoạch chung cho nhiều dự án trên cùng một
địa bàn và phải có điều kiện phát triển bằng
hoặc tốt hơn nơi ở cũ.
Tại khoản 2 Điều 85 Luật Đất đai 2013 cũng
quy định: Khu TĐC tập trung phải xây dựng cơ
sở hạ tầng đồng bộ, đảm bảo tiêu chuẩn, quy
chuẩn xây dựng, phù hợp với điều kiện, phong
tục, tập quán của từng vùng, miền.
Mới đây, Nghị quyết 18/2022 một lần nữa đã
nhắc lại, cầnphải cóquyđịnhcụ thể vềBTHTTĐC
để sau khi thu hồi đất, người dân phải có chỗ ở,
bảo đảmcuộc sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ.
Nghị quyết yêu cầu việc BTHTTĐC phải đi trước
một bước, bảo đảm công khai, minh bạch, hài
hòa lợi ích của Nhà nước, người có đất bị thu
hồi và nhà đầu tư.
19 năm trước điều kiện đất nước ta còn
nhiều khó khăn nhưng Luật Đất đai 2003 đã
quy định khu TĐC phải có điều kiện phát triển
bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ. Nay thế và lực của
nước ta đã phát triển khác hẳn. Do vậy, cần
mạnh dạn xác định mục tiêu giải quyết TĐC
cho người có đất ở bị thu hồi phải đảm bảo có
chỗ ở, đảm bảo cuộc sống tốt hơn chứ không
phải là bằng nơi ở cũ.
Người dâncóđất bị thuhồi, nhất là trườnghợp
bị thu hồi đất ở rất thiệt thòi do phải di chuyển
chỗ ở, thay đổi, xáo trộn môi trường sống, sản
xuất, canh tác, làm việc, học hành, chăm sóc y
tế… nên cần được giải quyết nơi ở mới phải
tốt hơn nơi ở cũ. Từ những phân tích trên, tôi
đề nghị cần đưa vào dự thảo Luật Đất đai sửa
đổi nội dung việc bồi thường khi Nhà nước thu
hồi đất phải đảm bảo người có đất bị thu hồi
có chỗ ở, đảm bảo cuộc sống tốt hơn nơi ở cũ.
PGS-TS
NGUYỄN ĐỨC LỘC
, Viện trưởng
Viện Nghiên cứu đời sống xã hội:
Tái định cư là cả
không gian sống
chứ không chỉ là
chỗ ở
Nơi ở sau tốt hơn nơi
ở trước không chỉ về cơ
sở, điều kiện vật chất, mà còn là không gian
sống có đầy đủ tiện ích, hạ tầng phúc lợi để
dân nhanh chóng thích ứng, bởi khi họ thay
đổi chỗ ở là phải làm lại tất cả. Khi thiết kế một
không gian sống cho người lao động di cư thì
phải thiết kế như một cộng đồng dân cư với
việc đặt người dân ở vị trí trung tâm.
Việc di dời người dân, không chỉ di dời nơi ở
mà là toàn bộ thiết chế văn hóa: Đời sống văn
hóa, tín ngưỡng, các mối quan hệ xã hội, nơi
sinh kế… cũng phải được xem xét thấu đáo.
Một cộng đồng bị phân tán là sự mất mát vô
hình của cộng đồng đó, rất khó để hàn gắn về
mặt tinh thần. Vì vậy, việc di dời phải tính toán
kỹ lưỡng để giảm thiểu tổn thương vô hình đó.
Do đó, cần phải hướng tới đô thị vị nhân sinh
thì mới phát triển bền vững được.
Thông lệ quốc tế tại các dự án có nguồn tiền
tài trợ quốc tế, chương trình di dời, giải tỏa đảm
bảo sinh kế cho người dân thường có ba giai
đoạn. Giai đoạn đầu là đánh giá, khảo sát nhu
cầu của người dân để khi di dời, giải tỏa phải
đảm bảo cuộc sống bền vững sau khi di dời.
Giai đoạn thứ hai là dự án có thể kéo dài nên
cầnphải cóđánhgiá giữa kỳ để xemxét bổ sung
chính sách cho người bị di dời. Thứ ba là sau khi
dự án hoàn thành là đánh giá cuối kỳ để đúc kết
ra những kinh nghiệm, bài học.
dự án thường không đủ vốn để bố trí
hoặc không bố trí vốn kịp thời. Vì vậy,
khi triển khai công tác BTHTTĐC
của những dự án cụ thể, đặc biệt là
những dự án trọng điểm, cấp bách
có quy mô thu hồi, di chuyển nơi ở
của nhiều hộ gia đình, cá nhân thì
mới bắt đầu rục rịch TĐC.
Trong khi đó, Luật Đất đai đã quy
định rất rõ trách nhiệm của UBND
cấp tỉnh, UBND cấp huyện là phải
căn cứ vào quy hoạch để chuẩn bị
trước các dự án TĐC, chỉ khi nào
đã có nhà ở hoặc đất ở thì mới được
tiến hành thu hồi đất.
Theo ông Thơ, cách làm lâu
nay thường chỉ tập trung vào thu
hồi đất và BTHTTĐC. “Không có
khâu chuẩn bị ban đầu và khâu
thực hiện chính sách hậu TĐC
để đạt mục tiêu người dân có nhà
ở, cuộc sống bằng hoặc tốt hơn
trước” - ông Thơ nói và đề xuất
khi sửa đổi Luật Đất đai, cần quy
định rõ danh mục dự án thuộc diện
Nhà nước thu hồi đất.
Bên cạnh đó, trong báo cáo khả
thi được duyệt phải nói rõ nội dung
về chính sách BTHTTĐC, hậu TĐC
và có được dự toán chi phí cho công
việc này. Khi thẩm định, quyết định
chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án
cần phải thẩm định tính chính xác,
đầy đủ các thông tin, số liệu và tính
VIỆTHOA
G
ần hai thập niên qua kể từ khi
có Luật Đất đai 2003, vẫn còn
rất nhiều người dân sau khi
di dời, giải tỏa, cuộc sống vẫn bấp
bênh, chật vật hơn nơi ở cũ. Mới đây,
Ban chấp hành Trung ương Đảng đã
ban hành Nghị quyết 18, trong đó
vấn đề bồi thường, hỗ trợ, tái định
cư (BTHTTĐC) đã được xác định
là phải đi trước một bước. Để làm
tốt hơn công tác này, nhiều chuyên
gia đã có những góp ý xác đáng.
Chưa chú trọng đúng mức
khâu tái định cư
Nhìn lại quá trình thực hiện chính
sách BTHTTĐC các dự án trên
địa bàn TP, ông Trần Minh Thơ,
nguyên Trưởng phòng BTHTTĐC
Sở TN&MT, nhìn nhận việc chuẩn
bị đầu tư dự án đầu tư công thì
công tác này được làm khá sơ sài,
không thuê đơn vị tư vấn mà chủ
yếu là thu thập số liệu không được
cập nhật, không sát với thực tế của
các địa phương.
Mức giá bồi thường cũng chỉ là
mức giá dự đoán, mà không thuê tư
vấn thẩm định giá đất điều tra, khảo
sát và tính toán. Đặc biệt là tâm tư,
nguyện vọng của người dân trong
vùng bị ảnh hưởng như thế nào hoặc
là cách giải quyết giữa thực trạng nhà
đất, thực tế là nhà ở nhưng pháp lý
không đủ điều kiện bồi thường thì
được giải quyết ra sao.
“Điều này dẫn đến nội dung,
phương án tổng thể BTHTTĐC
trong báo cáo khả thi của dự án
chỉ là sự sao chép các bảng chính
sách. Dự toán cũng chỉ là những
con số chạy sơ sài trên cơ sở dữ
liệu đất đai đã lạc hậu, không ghi
nhận, xem xét giải quyết những
tâm tư, nguyện vọng của người
dân” - ông Thơ đánh giá.
Việc xây dựng dự án TĐC cho các
Tronggiaiđoạn2021-2025,TP.HCMcókếhoạchthựchiệncácdựántrọngđiểmvớisốdânbịthuhồiđấtlênđếnhàngchụcngàn
người,trongđósẽdidờinhàởtrênvàvenkênhĐôi(khoảng6.500căn).Ảnh:HOÀNGGIANG
Tái định cư không chỉ là lo chỗ ở - Bài 2
Phải có chính sách hậu tái định cư
khi di dời dân
Có chính sách hậu tái định cư sau khi di dời dânmới đánh giá hết được dân có sống tốt hơn nơi ở cũ hay không.
khả thi các giải pháp, chính sách
BTHTTĐC mà báo cáo khả thi dự
án có thu hồi đất đề cập.
Cần có chính sách
hậu tái định cư
Luật Đất đai hiện nay chỉ nói
BTHTTĐC mà không đề cập đến
hậu TĐC. “Luật không nói, trong
khi chủ trương, quan điểm và thực
tế ai cũng thấy rằng để đạt được
mục tiêu ổn định cuộc sống người
dân bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ thì
phải thực hiện đoạn hậu TĐC nữa.
Vì vậy, phải sửa đổi Luật Đất đai
theo hướng không phải là chính
sách BTHTTĐC mà phải là chính
sách BTHTTĐC và hậu TĐC” - ông
Trần Minh Thơ phân tích.
Ông Thơ cho rằng khi di dời dân,
sẽ có nhiều trường hợp người dân
TĐC còn nợ tiền của Nhà nước và
thực hiện trả chậm, trả góp. Để họ
có thể hoàn tất nghĩa vụ tài chính
thì việc làm, thu nhập của họ sẽ là
vấn đề quan trọng. Nếu về nơi ở mới
mà công ăn việc làm, thu nhập tuột
xuống thì gần như họ không có khả
năng thanh toán nợ. Thực tế là đã có
tình trạng người dân TĐC chuyển
nhượng những căn nhà TĐC để dạt
ra vùng xa hơn.
Theo ông Thơ, cần khoảng thời
gian năm năm kể từ khi giải phóng
mặt bằng để đánh giá chính sách
BTHTTĐC và hậu TĐC. Vì khoảng
thời gian này mới đủ để đánh giá việc
thực hiện chính sách đã đạt được
mục tiêu là làm cho cuộc sống của
những người bị thu hồi đất bằng, tốt
hơn hay nó tệ hơn lúc trước.•
Mới đây, Ban chấp hành
Trung ương Đảng đã ban
hành Nghị quyết 18, trong
đó vấn đề BTHTTĐC đã
được xác định là phải đi
trước một bước.
BàHồĐắc Thị Lan Chi (chung cư tái định cư số 4, đường Phan Chu Trinh, phường
12, quận Bình Thạnh) cho biết chính sách bồi thường hợp lý khiến gia đình bà
yên tâmphần nào. Ảnh: VIỆTHOA
