13
Phát lộ con
đường cổ dưới
lòng đất Mỹ Sơn
THANHNHẬT
V
ừa qua, Ban quản lý di
sản văn hóaMỹSơn phối
hợp với đoàn công tác
của Viện Khảo cổ học thăm
dò, phát hiện một con đường
nằm dưới lòng đất, bắt đầu từ
tháp K đi vào trung tâm thánh
địa Mỹ Sơn (Quảng Nam) ở
thế kỷXII. Đây là lần đầu giới
nghiên cứu khảo cổ - lịch sử
trong nước và quốc tế biết
đến con đường này.
Bí ẩn con đường
“thần đạo”
Trong 30 ngày làm nhiệm
vụ, đoàn công tác của Viện
Khảo cổ học đã khai quật thăm
dò ở hai hướng phía đông và
phía tây khu tháp K. Những
bí ẩn dưới lòng đất Khu di
tích Mỹ Sơn dần được hé lộ,
một con đường nối từ tháp K
vào các tháp chính, hy vọng
sẽ được phát lộ hoàn toàn
trong thời gian tới.
Cụ thể, khu vực phía đông
cổng tháp K đã mở hai hố
thăm dò, bước đầu phát hiện
hai dấu tích tường bao phía
bắc và phía nam của đường
đi chạy dọc theo hướng đông
- tây, khu vực phía tây của
tháp cổng mở ba hố thăm
dò phát hiện dấu tích móng
đầm đường đi thẳng vào tháp
cổng (tháp K).
Khu vực xung quanh tháp
K, nơi tổ chức thăm dò là
rừng cây rậm rạp nhưng lại có
không gian khá bằng phẳng,
thoáng đãng. Hiện nay dù con
đường đã bị bồi lấp sâu dưới
đất nhưng có thể thấy xuyên
suốt con đường, mặt đất bằng
phẳng hơn con đường đang
phục vụ du khách.
Theo TS Nguyễn Ngọc
Quý, người chủ trì công tác
khai quật, con đường này có
thể là con đường “thần đạo”
- đường đi của các vị thần
Ấn Độ giáo, hay con đường
“Hoàng gia” - con đường
dành cho các vị vua chúa và
tăng lữ Chămpa đi vào cúng
tế các vị thần của họ hoặc có
thể đây là con đường dẫn vào
thánh địa Mỹ Sơn (cách gọi
ngày nay).
Ông Lê VănMinh, Trưởng
phòng Bảo tồn Ban quản lý
di sản văn hóa Mỹ Sơn, cho
biết phía ngoài dãy tường đất
chặt hơn. Có thể hình dung
qua nhiều thế kỷ, đất từ trên
cao chảy xuống, khi bồi lấp
hoàn toàn bên ngoài mới tràn
qua bức tường, tiếp tục bồi
lấp con đường “thần đạo”.
“Con đường chưa biết giới
hạn đến đâu nhưng hướng
tuyến cho thấy đi theo dãy
đất bằng phẳng. Nếu cứ theo
hướng vừa phát lộ, con đường
“thần đạo” này đi thẳng vào
nhóm tháp trung tâm” - ông
Minh nói.
Quá trình phát lộ, đoàn
công tác của Viện Khảo cổ
học phát hiện thêm một số
mảnh vỡ của những vật dùng
cho việc cúng tế như chén, ly,
tách…Ngoài cấu trúc, những
hiện vật này còn có giá trị
giúp làm sáng tỏ thêm một
phần lịch sử.
Dãy tường bao con đường
được xây dựng bằng cách xây/
xếp gạch thành hàng đôi ở
hai bên, phần giữa nhồi thêm
gạch vỡ. Tường cómóng dưới
to, thu nhỏ dần lên mặt trên.
Tường xây khá thấp, có lẽ
để phân chia giới hạn không
gian phía trong và ngoài trong
cùng một không gian thiêng
của di tích.
Con đường dành cho
các vị thần, vua chúa
Theo ông Minh, người
Chăm ảnh hưởng bởi văn
hóa Ấn Độ, xã hội phân chia
đẳng cấp. Thánh địa Mỹ Sơn
là không gian thiêng cho các
tầng lớp. Do đó, con đường
này được phỏng đoán là chỉ
dành cho tầng lớp cao nhất,
các tầng lớp thấp hơn sẽ đi
đường khác.
“Đây có thể là con đường
hành hương của người Chăm
xưa từ kinh đô Trà Kiệu về
Mỹ Sơn. Họ đi qua tháp cổng
(tháp K) vào bên trong. Khi
chúng tôi khai quật, ngoài
dãy tường bao con đường
“thần đạo”, nền đất cũng
được nện chặt, có lẽ là con
đường phụ dành cho tầng
Chúng tôi đề xuất Ban quản lý di sản văn hóaMỹ Sơn trình
UBND huyện Duy Xuyên và các cơ quan chức năng xemxét,
phê duyệt tiếp tục thực hiện nhiệm vụ“Thămdò, khai quật
khảo cổ học phế tích kiến trúc đường dẫn ở phía đông tháp
K - Mỹ Sơn” trong năm 2023; đồng thời đồng ý chủ trương
đầu tư dự án “Khai quật nghiên cứu khảo cổ học kiến trúc
đường dẫn vào thánh địa Mỹ Sơn” dự kiến thực hiện trong
giai đoạn 2024-2026.
TS
NGUYỄN NGỌC QUÝ
Đời sống xã hội -
ThứNăm17-8-2023
Một con đường cổ được cho là con đường bí ẩn
nằmdưới lòng đất lần đầu tiên được tìm thấy
ở thánh địaMỹ Sơn.
lớp thấp hơn” - ông Minh
dự đoán.
TS Quý cho hay những vết
tích kiến trúc đường dẫn này
chỉ mới được đặt vấn đề trong
vài năm gần đây và được xác
định chính xác trong đợt thăm
dò vừa qua. Đoàn thăm dò
ghi nhận kiến trúc này đã bị
phá hủy từ lâu, đã bị vùi lấp
bên dưới một lớp đất rừng
khá dày.
“Công tác thăm dò khảo cổ
mới chỉ được thực hiện trong
một diện tích rất khiêmtốn, chỉ
với 20m
2
, do vậy chưa thể làm
rõ niên đại cụ thể của di tích.
Tuy nhiên, qua mối liên quan
củaphế tíchđườngdẫnvới tháp
K có thể bước đầu nhận định
đường dẫn có niên đại thế kỷ
XII, tương đương với niên đại
tháp K” - TS Quý nhận định.
Kết quả thăm dò
khảo cổ ở khu vực
quanh tháp K đã
làm phát lộ những
vết tích của những
công trình kiến trúc
chưa từng được biết
đến ở Mỹ Sơn.
TheoTSQuý, kết quả thăm
dò khảo cổ ở khu vực quanh
tháp K đã làm phát lộ những
vết tích của những công trình
kiến trúc chưa từng được biết
đến ở Mỹ Sơn trong lịch sử
tồn tại của di tích từ trước
đến nay.
“Việc nghiên cứu khảo
cổ về hệ thống phế tích
kiến trúc đường đi ở khu
vực quanh tháp K nhằm
làm rõ sự hiện diện của con
đường “Hoàng gia” đi vào
thánh địa Mỹ Sơn của người
Chăm xưa là một việc làm
rất cần thiết. Hoàn thành
công việc sẽ đóng góp thêm
những tư liệu mới góp phần
nhận thức toàn diện hơn về
không gian văn hóa - lịch
sử - kiến trúc Mỹ Sơn” - TS
Quý nhìn nhận.•
UBND TP Hải Phòng vừa chính thức ra mắt ban vận
động UNESCO vinh danh Trạng Trình Nguyễn Bỉnh
Khiêm. Ban vận động do ông Lê Khắc Nam, Phó Chủ tịch
UBND TP, là trưởng ban; bà Trần Thị Hoàng Mai, Giám
đốc Sở VH&TT TP, là phó trưởng ban thường trực.
Ban vận động được thành lập với nhiệm vụ tham mưu
TP xây dựng hồ sơ khoa học trình UNESCO vinh danh
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Trong quá trình xây dựng hồ sơ, ban vận động sẽ huy
động các nguồn lực, tập trung nghiên cứu, thu thập thông
tin, tài liệu về thân thế, sự nghiệp, vai trò và những đóng
góp của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm.
Bên cạnh đó, đẩy mạnh thực hiện các hoạt động quảng bá,
giới thiệu về danh nhân tới nhân dân cả nước và thế giới.
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm sinh năm 1491 tại
làng Trung Am, huyện Vĩnh Lại, phủ Hạ Hồng, trấn
Hải Dương, nay thuộc xã Lý Học, huyện Vĩnh Bảo, Hải
Phòng. Năm 45 tuổi ông mới dự thi và đỗ trạng nguyên,
làm quan dưới thời nhà Mạc.
Làm quan được tám năm, triều Mạc bất ổn, ông dâng sớ
vạch tội 18 lộng thần nhưng không được vua chấp thuận.
Mùa thu năm Nhâm Dần (1542), ông từ quan về quê dựng
am Bạch Vân mở trường dạy học.
Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm để lại cho đời sau rất
nhiều tác phẩm thơ ca đặc sắc. Đặc biệt, ông được biết tới
với những lời tiên tri ứng nghiệm còn được gọi là “sấm
Trạng”. Trong đó, những lời tiên tri như “Hoành Sơn nhất
đái khả dĩ dung thân” (nói về việc chúa Nguyễn Hoàng
phải vượt qua dãy Hoành Sơn để mở đất); “Nam Đàn sinh
thánh” (nói về Chủ tịch Hồ Chí Minh) hay nhiều câu sấm
truyền khác đã ứng nghiệm một cách đáng kinh ngạc...
Ghi nhận những đóng góp của vị danh nhân văn hóa này,
năm 2015, Thủ tướng Chính phủ đã ký quyết định công
nhận xếp hạng Khu di tích đền thờ Trạng Trình Nguyễn
Bỉnh Khiêm là di tích quốc gia đặc biệt. Năm 2019, Lễ hội
đền thờ Trạng Trình là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Ông Nguyễn Văn Hận, hậu duệ đời thứ 16 của Trạng
Trình ở thôn Trung Am, xã Lý Học, cho biết ông rất vui
mừng khi TP Hải Phòng chính thức thành lập ban vận
động để UNESCO vinh danh ông tổ của dòng họ ông.
PV
Hải PhòngvậnđộngUNESCOvinhdanhTrạngTrìnhNguyễnBỉnhKhiêm
vàonăm2035
Dấu tích bức tường bao nằmdưới lòng đất vừa được phát lộ. Ảnh: MS
Đoàn khảo cổ phát hiện con đường “thần đạo” dưới lòng đất
thánh địaMỹ Sơn. Ảnh: MS
Các học sinh đang nghe thuyếtminh về Trạng Trình
Nguyễn Bỉnh Khiêmtrong khu di tích. Ảnh: NGỌC SƠN
