6
Pháp luật
&
cuộc sống -
ThứSáu 19-4-2024
các nhiệm vụ, công việc đặc thù
mà không thể đến trụ sở TCHNCC.
Riêng trường hợp “không thể đi
lại được vì lý do sức khỏe” là sự
kế thừa nhưng có điều chỉnh từ quy
định “người già yếu, không thể đi
lại được” tại luật hiện hành.
Có thể thấy những trường hợp
mới được dự thảo bổ sung, cũng như
điều chỉnh nêu trên chính là việc cụ
thể hóa, liệt kê hóa các trường hợp
“có lý do chính đáng khác không
thể đến trụ sở của TCHNCC” tại
luật hiện hành. Đây là một điểm
tiến bộ, tạo thuận lợi cho việc áp
dụng trên thực tế.
Tuy vậy, điểm đáng chú ý là dự
thảo sau khi liệt kê bổ sung thêm các
trường hợp công chứng ngoài trụ sở
thì cũng đồng thời bỏ quy định “hoặc
có lý do chính đáng khác không thể
đến trụ sở của TCHNCC”.
Nói cách khác, nếu luật hiện hành
quy định theo hướng “mở” (có bao
gồm liệt kê một số trường hợp) thì
dự thảo sửa đổi lại quy định theo
hướng “đóng”, ngoài những trường
hợp được dự thảo liệt kê, không còn
trường hợp nào khác được công
chứng ngoài trụ sở.
Lý giải cho sự thay đổi này, Bộ
Tư pháp cho rằng việc quy định theo
hướng “đóng” là bảo đảm nguyên
tắc của công chứng La tinh và truyền
thống của công chứng Việt Nam là
công chứng trực tiếp tại trụ sở của
TCHNCC. Bên cạnh đó, hoạt động
công chứng là hoạt động bổ trợ tư
pháp chứ không phải kinh doanh
dịch vụ thông thường do đó cần
bảo đảm tính nghiêm túc.
Tuy nhiên, cá nhân tôi cho rằng
điều này là chưa thật sự thuyết
phục. Bởi lẽ tại khoản 1 Điều 44
Luật Công chứng 2014 cũng như
dự thảo đều thống nhất quy định
“Việc công chứng phải được thực
hiện tại trụ sở của TCHNCC, trừ
trường hợp quy định tại khoản 2
điều này”. Quy định này chính là
thể hiện việc công chứng về nguyên
tắc phải được thực hiện tại trụ sở
của TCHNCC. Các trường hợp quy
định tại khoản 2 Điều 44 chính là
những “ngoại lệ”, những “trường
hợp thực sự đặc biệt”.
Do đó, quy định theo phương pháp
vừa liệt kê vừa quy định “mở” như
luật hiện hành hay quy định theo
kiểu liệt kê “đóng” như dự thảo
đều không làm thay đổi nguyên tắc
việc công chứng phải được thực
hiện tại trụ sở, trừ những trường
hợp ngoại lệ.
Vốn dĩ hiện nay hệ thống các văn
bản quy phạm pháp luật điều chỉnh
đối với hoạt động công chứng đều có
những quy định “điều chỉnh riêng”
đối với hoạt động công chứng, với
tính chất là hoạt động bổ trợ tư pháp,
chứ không phải kinh doanh dịch vụ
thông thường.
Việc này thể hiện rất rõ từ các quy
định liên quan đến việc đào tạo, bổ
nhiệm công chứng viên (CCV), việc
thành lập, hoạt động của TCHNCC.
Do đó, lý do cần bảo đảm tính
nghiêm túc do hoạt động công
chứng là hoạt động bổ trợ tư pháp,
dẫn đến bỏ quy định “có lý do chính
đáng khác không thể đến trụ sở của
TCHNCC” là chưa thuyết phục.
Siết lại cũng khó giải quyết
được thực trạng
Ngoài ra, nếu nhận định của Bộ
Tư pháp về tình trạngTCHNCC lạm
dụng quy định “lý do chính đáng
khác” để ký ngoài trụ sở là đúng với
thực tế thì việc bỏ quy định “có lý
do chính đáng khác” cũng không
phải là giải pháp có thể giải quyết
được thực trạng này.
Bởi vì việc lạm dụng quy định
trên là vấn đề thuộc về khâu thực
hiện, về ý thức tuân thủ pháp luật
chứ không phải xuất phát từ nội tại
quy định có bất cập.
Hiện nay, về khung pháp lý để điều
chỉnh hành vi của CCV, TCHNCC
đã tương đối đầy đủ.
Ngay tại Điều 4 Luật Công chứng
2014 đã quy định các nguyên tắc
hành nghề công chứng. Đồng thời,
điểm a khoản 2 Điều 15 Nghị định
82/2020 quy định rõ đối với hành
vi “công chứng ngoài trụ sở của
TCHNCC không đúng quy định”
sẽ bị phạt tiền 3-7 triệu đồng.
Luật hiện hành cũng quy định về
trách nhiệm bồi thường, bồi hoàn
trong hoạt động công chứng (Điều
38) và quyền đề nghị tòa án tuyên
bố văn bản công chứng vô hiệu
(Điều 52).
Do đó, nếu việc công chứng ngoài
trụ sở không đúng quy định thì ngoài
việc bị xử phạt hành chính, phía
CCV, TCHNCC còn phải đối mặt
với vấn đề bồi thường thiệt hại, bồi
hoàn, văn bản công chứng bị tuyên
bố vô hiệu.
Tôi cho rằng một phần nguyên
nhân của việc tồn tại thực trạng lạm
dụng và vi phạm quy định về địa
điểm công chứng nói riêng và các
vi phạm khác nói chung xuất phát
từ công tác thanh tra, kiểm tra, theo
dõi, giám sát việc tuân thủ pháp luật,
việc tuân theo quy tắc đạo đức ứng
xử hành nghề công chứng còn có
điểm chưa đáp ứng được yêu cầu,
việc xử lý vi phạm có nơi, có lúc
Đoàn Luật sư TPHàNội
L
uật Công chứng 2014 đang
được sửa đổi với mục tiêu khắc
phục những bất cập, hạn chế
và nâng cao hơn nữa chất lượng
hoạt động tư pháp, hoạt động bổ
trợ tư pháp, trong đó có lĩnh vực
công chứng.
Nội dung dự thảo có nhiều điểm
mới, trong đó quy định về địa điểm
công chứng sẽ có nhiều ảnh hưởng
đến các hoạt động, giao dịch hằng
ngày của người dân, tổ chức hành
nghề công chứng (TCHNCC)...
“Mở” hay “đóng” đều
không làm thay đổi
nguyên tắc
So sánh với Luật Công chứng
2014 (luật hiện hành) thì dự thảo kế
thừa toàn bộ quy định “Việc công
chứng phải được thực hiện tại trụ sở
của TCHNCC, trừ trường hợp quy
định tại khoản 2 điều này” (khoản 1
Điều 44). Tuy nhiên, về các trường
hợp ngoại lệ quy định tại khoản 2
thì dự thảo quy định khác biệt so
với luật hiện hành.
Cụ thể, dự thảo bổ sung thêm ba
trường hợp được công chứng ngoài
trụ sở hoàn toàn mới bao gồm: (1)
Đang điều trị nội trú hoặc bị cách
ly theo chỉ định của cơ sở y tế; (2)
Đang bị áp dụng biện pháp xử lý
hành chính; (3) Đang thực hiện
Người dân thực hiện công chứng hợp đồng tại văn phòng công chứng trên địa bàn TP.HCM. Ảnh: NGUYỄNHIỀN
chưa kịp thời, chưa nghiêm.
Mà nguyên nhân này chỉ có thể
khắc phục thông qua việc tăng cường
thanh tra, kiểm tra, chấn chỉnh những
sai phạm và những biểu hiện tiêu
cực trong hoạt động công chứng;
hướng dẫn định hướng các CCV,
TCHNCC thực hiện nghiêm chỉnh
các quy định của Luật Công chứng
và văn bản hướng dẫn thi hành.
Cần cân nh c v tu i thọ
của quy định
Nếu bỏ “có lý do chính đáng khác”
ra khỏi quy định tại khoản 2 Điều
44 luật hiện hành, không những
không giải quyết được thực trạng
như trên đã phân tích, mà còn “làm
giảm tuổi thọ” của quy định. Bởi lẽ
nhà làm luật không thể dự liệu hết
tất cả trường hợp “có lý do chính
đáng” dẫn đến việc người yêu cầu
công chứng không thể đến được
trụ sở của TCHNCC có thể xảy ra
trong tương lai.
Một khi xảy ra trường hợp đó,
không còn cách nào khác là buộc
phải sửa đổi, bổ sung quy định nếu
khoản 2 Điều 44 đã quy định theo
hướng liệt kê “đóng” như dự thảo.
Thực tế áp dụng luật hiện hành đã
chứng minh cho chúng ta thấy rằng
không thể dự liệu hết tất cả trường
hợp. Cụ thể, Luật Công chứng 2006
được ban hành quy định ba trường
hợp thực hiện việc công chứng ngoài
trụ sở bao gồm: (1) Người già yếu
không thể đi lại được; (2) Người
đang bị tạm giữ, tạm giam, đang thi
hành án phạt tù; (3) Trường hợp có
lý do chính đáng khác.
Luật hiện hành kế thừa toàn bộ
quy định này và đến nay tại dự
thảo cũng đã phải bổ sung thêm các
trường hợp chính đáng khác phát
sinh từ thực tiễn.
Như vậy, nếu quy định “đóng” tại
dự thảo được thông qua, khi phát
sinh trường hợp “có lý do chính
đáng khác” thì sẽ giải quyết như
thế nào, sẽ tiếp tục sửa luật hay sao?
Do đó, dự thảo liệt kê bổ sung
thêm các trường hợp cụ thể được
công chứng ngoài trụ sở là cần thiết.
Tuy nhiên, vẫn nên giữ quy định
“có lý do chính đáng khác không
thể đến trụ sở của TCHNCC” như
cách thức quy định tại Luật Công
chứng qua các thời kỳ.•
Trao đổi với
Pháp Luật TP.HCM,
giám đốc xử lý rủi ro
của một ngân hàng thương mại tại TP.HCM cho biết:
Hiện nay, CCV thực hiện việc công chứng giấy tờ rất linh
động. Với những người già, hay vì ốmđau bệnh tật nên
không thể di chuyển thuận tiện… thì các CCV cũng sẽ
đến tận nhà để đối chiếu thực tế với các dữ liệu như
vân tay, địa chỉ trên giấy tờ, CMND/CCCD…
Trên thực tế, nhiều hoạt động nghiệp vụ tại ngân
hàng đối với khách hàng cũng cần sự có mặt của CCV
thay vì khách hàng đến phòng công chứng, văn phòng
công chứng. Điều này được thực hiện với mục đích bảo
đảm an toàn pháp lý cho các bên trong giao dịch, nhất
là giao dịch có sự tham gia của bên thứ ba như trường
hợp hỗ trợ khách hàng bán tài sản đang thế chấp để
trả nợ cho ngân hàng.
Khi có hồ sơ như vậy, ngân hàng chỉ cần thông báo,
CCV sẽ có mặt để thẩm định hồ sơ, đối chiếu CMND/
CCCD, vân tay, chữ ký...
THÙY LINH
ghi
Nếu quy định “đóng” tại
dự thảo được thông qua,
khi phát sinh trường
hợp “có lý do chính đáng
khác” thì sẽ giải quyết
như thế nào, sẽ tiếp tục
sửa luật hay sao?
GÓP Ý SỬA LUẬT CÔNG CHỨNG - BÀI CUỐI
Công chứng
ngo i trụ sở:
Hạn chế
không phải
l giải pháp
Để tránh lạmdụng việc công chứng ngoài
trụ sở, thay vì bỏ quy định “có lý do chính
đ ng kh c”, cần tăng cường thanh tra,
ki m tra, chấn chỉnh sai trong hoạt động
công chứng.
Công chưng viên đến ngân h ng tạo thuận lợi cho khách h ng
Luât sư
TRƯƠNGNGỌC LIÊU
,
