2
Thông tin nhìn từ lợi ích
của Campuchia
Giới quan sát cho rằng dự án Funan Techo là cơ hội để
các nước lưu vực sông Mekong, đặc biệt là Campuchia
với VN cùng ngồi lại chia sẻ và đánh giá thông tin; chia
sẻ những vấn đề về khoa học và đánh giá tác động môi
trường. Điều đó không chỉ vì lợi ích chung cho cả vùng
Mekong mà còn vì lợi ích riêng của Campuchia.
Điển hình, theo báo cáo của Trung tâm Nghiên cứu
Stimson (Mỹ) côngbốhôm9-5vừaqua, việc thiếu thông tin
về dự án FunanTecho có thể dẫn đến việc đánh giá không
đầy đủ những rủi ro khả dĩ với cả Campuchia. Ví dụ, việc
xây dựng hoặc nâng cấp các đê cao hơn dọc theo kênh
Funan Techo nếu không được tính toán phù hợp có thể
khiến lũ lụt tràn vào các khu vực thượng nguồn thường
không bị lũ lụt, có thể bao gồm các khu vực của TP Takeo
và các khu vực ven đô ở phía nam Phnom Penh, khu vực
sân bay quốc tế Techo mới.
Hơn nữa, việc xây dựng và nâng cấp đê cũng có thể
khiếnmột số khu vực ở Campuchia có thể trở nên khô hạn
hơn đáng kể, bao gồm vùng đất ngập nước Boueng Prek
Lapouv. Theo báo cáo của Liên minh Bảo tồn thiên nhiên
Quốc tế (IUCN), đây là một trong những tàn tích lớn nhất
của đồng cỏ ngập nước theo mùa ở khu vực hạ lưu sông
Mekong, với diện tích hơn 8.300 ha. Đây là một trong 40
vùng chimquan trọng toàn cầu (IBA) được xác định là địa
điểmquan trọng để bảo tồn ở Campuchia và làmột trong
ba khu bảo tồn sếu đầu đỏ.
Tiêu điểm
Thời sự -
ThứBa28-5-2024
ĐỖTHIỆN- TÌMPHAN
T
heo thông báo hồi tháng
8-2023 của Campuchia
trình lên Ủy hội sông
Mekong (MRC), dự án kênh
đào Funan Techo được triển
khai với mục đích phục vụ
giao thông đường thủy nội
địa và kết nối đường thủy với
chiều dài 180 km và sâu 5,4
m cùng chiều rộng 80-100
m, trong đó gồm có ba âu
thuyền để duy trì mực nước
cho tàu bè qua lại và 11 cây
cầu bắc qua kênh.
Campuchia:
Dự án giúp giảm lũ
tràn vào Việt Nam
Phó Thủ tướng Campuchia
Sun Chanthol hồi đầu tháng
5-2024 đã khẳng định dự án
kênh đào Funan Techo “có
tác động tối thiểu đến môi
trường” vì chỉ cần 5 m
3
/giây,
tương đương 0,053% lưu
lượng sông Mekong.
Thông điệp này tiếp tục
được ông Sun Chanthol nhắc
lại khi gặp gỡ Phó Thủ tướng
Lê Minh Khái trong khuôn
khổ chuyến công tác tham dự
Hội nghị Tương lai châu Á
lần thứ 29 tại Nhật Bản (hôm
23-5). Cũng tại cuộc gặp này,
Phó Thủ tướng Sun Chanthol
cho biết dự án kênh đào Funan
Techo sẽ giúp giảm lũ lụt tại
năm tỉnh ở Campuchia và
ngăn dòng lũ tràn vào Việt
Nam (VN). Dự án này có
ba cửa cống được đặt ở các
tỉnh Kandal, Takeo và Kep,
điều đó giúp đảm bảo nước
mặn không thể xâm nhập vào
mạng lưới nước ngọt.
Cũng theo Phó Thủ tướng
Sun Chanthol, với cách
Campuchia xây kênh đào sẽ
dễ dàng xác định được tổng
lượng và lưu lượng dòng
chảy nước ngọt đổ ra biển, vì
vậy sẽ tránh được những tác
động tiêu cực đếnmôi trường,
không chỉ với Campuchia mà
còn cả những quốc gia láng
giềng. Cạnh đó, kênh đào
này cũng góp phần duy trì
tính bền vững đối với môi
trường, hệ sinh thái, đồng
thời tạo ra các loại môi sinh
đa dạng, hữu ích cho nhiều
loài động vật, thực vật và cá.
Để thực hiện dự án này, Phó
Thủ tướng Sun Chanthol cho
cho mục đích tưới tiêu, đặc
biệt là trong mùa khô thì sản
lượng nông nghiệp của VN
sẽ bị ảnh hưởng, đặc biệt là
vụ đông xuân. Tác động cụ
thể cần được xác định bằng
các nghiên cứu sâu hơn bởi
cho đến lúc này chưa có đầy
đủ thông tin từ Campuchia.
Ngoài ra, nếu Campuchia
sử dụng nước sông Mekong
cho mục đích tưới tiêu trong
những tháng khô hạn thì xâm
nhập mặn sẽ trở nên phức
tạp hơn. Tuy nhiên, mức độ
giảm nguồn nước ra sao, mức
chung trong các nhận định
này là: Các chuyên gia thừa
nhận đánh giá của họ về tác
động của dự án Funan Techo
đến môi trường chỉ dựa vào
những “thông tin rất sơ bộ
ban đầu”, nếu phíaCampuchia
cung cấp thông tin chi tiết
hơn thì việc đánh giá sẽ sát
thực tế hơn.
Ví dụ, chuyên gia James
Borton củaĐHJohnsHopkins
(Mỹ) dẫn lại nhận định
của một số chuyên gia môi
trường quốc tế cho rằng dự
án Funan Techo thậm chí có
thể sử dụng tới 30% lượng
nước đổ về thượng nguồn
sông Hậu, có thể làm phức
tạp thêm tình trạng xâm nhập
mặn ở hạ lưu ĐBSCL.
“Kênh đào gây ra mối lo
ngại về tình trạng thiếu nước
cho sinh hoạt hằng ngày, nông
nghiệp, sản xuất, đồng thời
tình trạng xâm nhập mặn vào
ruộng lúa sẽ diễn ra thường
xuyên hơn. Do tình trạng
khan hiếm nước hiện nay và
chất lượng đất ngày càng xấu
đi, đặc biệt là trong vụ đông
xuân, con kênh này có thể
sẽ có tác động đến chương
trình lúa gạo chất lượng cao
theo kế hoạch của VN” - ông
James Borton cho hay.
Trong khi đó, có chuyên
gia khác lại nhận định nếu
kênh đào Funan Techo đi
vào vận hành sẽ làm dòng
chảy về vùng ĐBSCL suy
giảm khoảng 6%-10% vào
mùa cạn. Đáng chú ý, tại
một hội nghị tham vấn về đề
xuất dự án kênh đào Funan
Techo của Campuchia tổ
chức tại Cần Thơ gần đây,
có chuyên gia cho rằng nếu
ngoài mục đích giao thông,
dự án Funan Techo còn phục
vụ sinh hoạt và công nghiệp,
vận hành đô thị cho khu vực
xung quanh dự án này thì
lượng nước từ sông Tiền và
sông Hậu đổ về ĐBSCL có
thể sẽ giảm đến 50%, thậm
chí nhiều hơn nếu khô hạn.
Điều này khiến không ít
người lo lắng về những tác
động nhất định đến hệ sinh
Phối cảnh kênh đào Funan Techo. Nguồn: Video do BộGiao thông Công chính Campuchia phát trên Facebook
Hình ảnh đồ họa đường đi của kênh đào Funan Techo
được BộGiao thông Công chính Campuchia cung cấp,
cùng với đó là nhận định dự án chỉ tác động tối thiểu
đếnmôi trường. Ảnh: THE PHNOMPENHPOST
biết Campuchia đã nghiên
cứu cụ thể trong vòng hai
năm, với sự tham gia của
48 chuyên gia, nhà khoa học
(gồm 11 giáo sư, 37 kỹ sư
hàng đầu thế giới) trong các
lĩnh vực liên quan như phân
tích thủy văn, kỹ thuật bơm
và phục hồi kênh đào, thiết
kế xây dựng đường thủy và
giảm thiểu các tác động đến
môi trường.
Chuyên gia:
Cần làm rõ thêm
mục đích của dự án
Trong khi đó, chuyên
gia Brian Eyler, Giám đốc
Chương trình Đông Nam Á
và Chương trình Năng lượng,
nước và bền vững thuộcTrung
tâm Stimson (Mỹ), nói với
Pháp Luật TP.HCM
: Thiết kế
của dự án kênh đào Funan
Techo bao gồm các cửa nước
và các âu tàu dùng để điều
chỉnh lượng nước qua kênh
đào. Nếu kênh đào chỉ dùng
cho mục đích giao thông và
nếu các cửa nước và âu tàu
được quản lý hợp lý thì chỉ
có một lượng nước rất nhỏ
sẽ được lấy từ dòng chính
sông Mekong và do đó việc
giảm dòng chảy dòng chính
sông Mekong ở ĐBSCL sẽ
ở mức tối thiểu.
“Tuy nhiên, Campuchia cần
chứng minh việc sử dụng và
bảo trì hợp lý các cửa nước
và âu tàu, đồng thời đảm bảo
rằng nước sẽ không bị lấy
từ các dòng chính cho mục
đích tưới tiêu phục vụ nông
nghiệp hay các mục đích
khác” - chuyên gia Brian
Eyler đặt vấn đề. Vị này
cũng cảnh báo nếu nước từ
dự án Funan Techo được lấy
từ sông Hậu hoặc sông Tiền
độ xâm nhập mặn thế nào
thì cần phải có thêm thông
tin và những nghiên cứu cụ
thể hơn.
Thiếu thông tin,
xuất hiện nhiều
tranh luận trái chiều
Về đánh giá tác động môi
trường, trao đổi với
Pháp Luật
TP.HCM
, một số chuyên gia,
nhà khoa học lại có những
ý kiến mang tính dự báo
khác nhau, đáng chú ý là
“độ chênh” giữa các dự báo
là rất lớn. Thế nhưng điểm
“Campuchia cần
chứng minh việc
sử dụng và bảo trì
hợp lý các cửa nước
và âu tàu, đồng
thời đảm bảo rằng
nước sẽ không bị lấy
từ các dòng chính
cho mục đích tưới
tiêu phục vụ nông
nghiệp hay các mục
đích khác.”
THẢO LUẬN THÊM VỀ KÊNH ĐÀO FUNAN TECHO:
Những lo ngại về dự báo tác
Nếu lượng thông tin về kênh đào
Funan Techo được Việt Nam,
Campuchia và các nước trao đổi
rõ ràng, đầy đủ thì những tin đồn
tiêu cực về dự án sẽ không còn.
