16
Quốc tế -
ThứNăm22-8-2019
Từ bãi Tư Chính nhận diện lực lượng
dânquânbiển TrungQuốc
Bắc Kinh phát triển dân quân biển nhưmột bộ phận của “chiến tranh nhân dân kiểu Trung Quốc trên biển”,
thực hiện chiến lược cắt lớp salami hay “bóc bắp cải”, gây sức ép từ từ.
ĐỖTHIỆN
T
àu Địa chất hải dương 8
cùng một số tàu hộ tống
của Trung Quốc (TQ) đã
quay lại xâm phạm vùng biển
Việt Namhôm13-8. Cùng với
một số tàu hộ tống, tàu Địa
chất hải dương 8 trước đó đã
xâmphạmvùngđặcquyềnkinh
tế và thềm lục địa phía đông
nam Việt Nam từ đầu tháng
7 đến ngày 7-8. Đây là vùng
biển hoàn toàn thuộc quyền
chủ quyền và quyền tài phán
của Việt Nam, được xác định
theo các quy định của Công
ước Liên Hiệp Quốc về Luật
Biển năm 1982 (UNCLOS).
Chiến tranh nhân dân
trên biển
Một trong những điều
đáng chú ý là TQ, với mong
muốn ngăn chặn các xung
đột vũ trang không cần thiết,
đã triển khai một nhóm tàu
dân quân biển theo cùng tàu
khảo sát. Theo giới quan sát,
lực lượng dân quân biển TQ
tham gia vào các hoạt động
khiêu khích, gây hấn, ngăn
cản tàu thuyền và các hoạt
động khai thác tài nguyên.
Đại sứ-PGS-TS Nguyễn
Hồng Thao đánh giá rằng dân
quân biển TQ là lực lượng đi
đầu trong các tranh chấp với
ngư dân các nước, gây cớ cho
cảnh sát biển và hải quân TQ
can thiệp, biến vùng không
tranh chấp hoặc sự việc không
tranh chấp thành tranh chấp.
“Chiến thuật này đã được áp
dụngtạivùngbiểnĐàNẵngnăm
1962, tại Hoàng Sa năm1974.
Gần đây, TQ tiếp tục sử dụng
nước cờ này với Philippines ở
ĐáVành Khăn năm1995, bãi
cạn Scarborough năm 2012,
Sandy Cay (Việt Nam gọi là
đảo Sơn Ca - PV) 2018, vây
Thị Tứ năm2019 (thuộc quần
đảo Trường Sa của Việt Nam
nhưng bị Philippines chiếm
đóng trái phép - PV); với Việt
Namtrongcácvụcắtcáptàuđịa
chấn BìnhMinh 02 năm2011
vàViking II năm2013, trongvụ
giànkhoanHải dương981năm
2017 và gần đây ở Tư Chính
7-2019; với cả tàu nghiên cứu
khoa học hay tàu quân sự của
MỹUNSImpeccable2009,USS
Lassen 2015.” - ông Nguyễn
Hồng Thao kể.
Ngoài ra, nhóm tàu dân
quân biểnTQ - vốn được trang
bị khá hiện đại, thậm chí có
vỏ tàu được bọc thép - còn
đóng vai trò “ăn vạ”. Theo
lời kể của các ngư dân Việt
Nam, “tàu cá” (mà thực tế là
tàu dân quân biển) hiện đại
và vỏ thép, chạy nhanh vượt
mặt tàu Việt Nam rồi đột
ngột cắt đầu khiến tàu cá Việt
Nam dù cố tránh vẫn trở tay
không kịp. Dựa vào cớ này,
phía TQ lại cho rằng bị tàu
Việt Nam đâm va.
Ông Nguyễn Hồng Thao
cho biết “theo nghiên cứu của
các chuyên gia nước ngoài,
TQ phát triển dân quân biển
như một bộ phận của “chiến
tranh nhân dân trên biển”,
thực hiện chiến lược cắt lớp
salami hay “bóc bắp cải”, gây
sức ép từ từ”.
Dân quân biển TQ nguy
hiểm vì ít nhất ba lý do: (i)
lực lượng ngày càng đông, đi
thành từngnhómvà hànhđộng
hung hãn; (ii) không phải lực
lượng chính quy (có thể tàu
tư nhân hoặc các thành phần
phức tạp) nên không ngại các
va đâm nguy hiểm, thậm chí
không lường trước hậu quả
gây ra với đối phương; (iii)
khó bị chế tài bởi các quy
định va đâm trên biển dành
cho các tàu chiến hay tàu vũ
trang chuyên nghiệp.
Giải pháp nào cho
các nước?
Là thành viên của Ủy ban
Luật pháp quốc tế thuộc Liên
HiệpQuốc(ILC),đạisứNguyễn
Hồng Thao nhận định luật
pháp quốc tế có những quy
định về tránh đâm va hàng
hải COLREG 1972, trong đó
quy định rõ nghĩa vụ cứu vớt
những người bị nạn và tránh
đâmva tàu thuyền. Luật quốc tế
có các quy định về đối đãi với
các tàu thuyền vận tải thương
mại khác với các tàu thuyền
quân sự và các tàu thuyền vận
tải thươngmại được huy động
làm nhiệm vụ quân sự.
Tuy nhiên, ông Nguyễn
Hồng Thao cũng nhận định
rằng luật còn thiếu các quy
định về tàu cá được sử dụng
làm phương tiện đe dọa sử
Tàu TamÁ F8399 của dân quân biển quấy nhiễu tàuUSNS Impeccable củaMỹ vào tháng 3-2009.
Ảnh: CIMSEC.ORG
Thủ tướng Scott Morrison trước thềm thăm Việt Nam
khẳng định quan hệ Việt-Úc đang trong giai đoạn vững
chắc nhất từ trước đến nay.
Hôm nay (22-8), Thủ tướng Scott Morrison
(ảnh)
sẽ
thăm chính thức hai ngày đến Việt Nam. Chuyến thăm
diễn ra trong bối cảnh nhóm tàu Địa chất hải dương 8
của Trung Quốc (TQ) đang xâm phạm vùng biển Việt Nam
trong nhiều ngày qua.
Cho đến lúc này, Úc vẫn “im lặng kỳ lạ” trước sự kiện
bãi Tư Chính. Giới chuyên gia nhìn nhận mối quan hệ
kinh tế quan trọng với Bắc Kinh khiến Canberra tỏ ra
“tế nhị” trong các động thái nhằm vào TQ. Chưa kể, Úc
không phải là quốc gia “chính danh” ở biển Đông vì
không có yêu sách chủ quyền mặc dù trong Sách trắng
ngoại giao 2017 của Úc, Canberra nhấn mạnh tầm quan
trọng chiến lược của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình
Dương và khẳng định lợi ích của Úc gắn liền với một biển
Đông hòa bình, ổn định dựa trên luật pháp quốc tế.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng Bắc Kinh được cho là đang
để mắt tới hai quốc gia Vanuatu và Tonga, nơi sẽ đặt các
căn cứ hải quân Thái Bình Dương của TQ trong tương
lai. Hai nước này chỉ cách bờ biển Úc khoảng 2.000 km.
Nếu xây dựng thành công, vị thế quân sự của TQ sẽ được
củng cố đáng kể nhờ vào một mạng lưới các căn cứ trái
phép (như các đảo nhân tạo) đặt rải rác khắp biển Đông
và Ấn Độ Dương. Hậu quả là quân đội Úc bị đặt vào tình
thế hoàn toàn khó khăn.
“Ông Morrison sẽ là thủ tướng Úc đầu tiên có một
chuyến thăm riêng đến Việt Nam kể từ năm 1994. Các
chuyến thăm của Úc trước đây thường tới cùng một
nhóm nước hoặc dự hội nghị quốc tế.” - theo hãng tin
Australian Associated Press. Đó là một điều đặc biệt. Tuy
nhiên, việc chọn thời điểm hiện nay để thực hiện điều đặc
biệt ấy lại càng có ý nghĩa. Việc ông Morrison lên tiếng
về biển Đông sẽ phần nào gửi đi thông điệp chính thức về
lập trường của quốc gia này đối với biển Đông.
Liệu lập trường đó có cứng rắn với lối hành xử phạm
pháp của TQ? Liệu chuyến thăm có gợi mở các hình
thức hợp tác kinh tế, xã hội, an ninh quốc phòng giữa Úc
(và hệ thống đối tác của Úc) với Việt Nam? Đây không
phải là câu hỏi, mà là sự kỳ vọng cho tương lai của cả
hai quốc gia.
ĐỖ THIỆN
Thủ tướngÚc sẽ không imlặngvề biểnĐôngkhi đếnViệtNam?
Có hàng loạt điều luật quốc
tếhayvănbảnquốc tếquyđịnh
về các vấnđề ứng xửnhânđạo,
tiếp xúc an toàn, tránhva chạm
trênbiển.Trongđócóthểkểđến
Công ước của Liên Hiệp Quốc
về Luật Biển, 1982; Công ước
quốc tế về an toàn sinh mạng
người trên biển, 1974;... Tất cả
điều luật, văn bản liên quan
đều quy định các tàu thuyền
khi thực hiện hoạt động hàng
hải phải đảmbảo an toànhàng
hải, tránh đâm va hoặc tránh
tạo các hoạt động nguy hiểm
có thể gây đâm va.
Nếu có đâm va do sự cố bất
khả kháng, tàu thuyền phải có
nghĩa vụ cứu hộ, cứu nạn tàu
và người bị nguy hiểmdo đâm
va. Cácquốcgiavenbiểncó thể
giữ các tàu thuyền khi đâm va
trong lãnhhải để xử lý theo luật
pháp của mình nếu luật pháp
củaquốc gia khôngmâu thuẫn
với quy định trong luật pháp
quốc tế mà họ là thành viên.
PGS-TS
VŨ THANH CA
,
ĐH Tài nguyên - Môi trường Hà Nội,
nguyên Vụ trưởng Vụ Hợp tác
quốc tế và khoa học công nghệ -
Tổng cục Biển và Hải đảo Việt Nam
Họ đã nói
Dân quân biển TQ
là lực lượng đi đầu
trong các tranh
chấp với ngư dân
các nước, gây cớ cho
cảnh sát biển và hải
quân TQ can thiệp.
dụng vũ lực, làm nhiệm vụ
chấp pháp trên biển như dân
quân biển TQ hiện nay đang
đảmnhiệmvà thực hiện. “Đây
là vùng xám mà TQ lợi dụng
để tránh sự trừng phạt của lực
lượng thực thi pháp luật trên
biển của nước khác” - ông
NguyễnHồngThaokhẳngđịnh.
Để có cách ứng xử phù hợp,
cần nhanh chóng xây dựng
luật pháp để có thể đối xử
với các tàu cá làm nhiệm vụ
quân sự như các tàu quân sự
và phải bị trừng phạt. Tuy vậy,
cách tốt nhất là cần đàm phán
tạo điều kiện, tạo ra các ngư
trường cho người dân quay trở
lại đánh bắt hơn là cạnh tranh
ngư trường hoặc làmnhiệmvụ
quân sự tranh chấp chủ quyền.
Đàmphán tạo dựngmột vùng
đánh cá chung trên cơ sở luật
pháp, phân chia đồng đều lợi
ích và phát triển bền vững ở
biển Đông là cần thiết.
Sau khi có phán quyết (của
Tòa Trọng tài 2016), một khu
vực nằm giữa biển Đông sẽ
không thuộcmột quốc gia nào
mà là biển cả. Một vùng đánh
cá nằm ngoài 200 hải lý (tức
nằm ngoài vùng đặc quyền
kinh tế của quốc gia) có thể
là giải pháp để các bên cùng
nhau khai thác trên nguyên
tắc tự do đánh bắt nhưng có
quản lý. Các tàu cá tham gia
sẽ chấp hành nội quy chung,
có đánh dấu riêng, trang bị và
đăng ký tọa độ qua hệ thống
GPS mở.
Các nội dung kiềm chế sử
dụng dân quân biển và tàu cá
làmnhiệmvụquânsựcầnđược
thảo luận trong khuôn khổ Bộ
quy tắc ứng xử ở biển Đông
(COC). Một đường dây nóng
chung để xử lý các đâm va,
đụng độ trên biển giữa các tàu
cá cũngnênđược tínhđến.Nếu
các nước đồng lòng nghĩ đến
người dân, đến hòa bình, an
ninh ổn định và thịnh vượng
ở biển Đông trên cơ sở tôn
trọng chủ quyền và lợi ích của
nhau, tuân thủ luật quốc tế,
các nước sẽ tìm được những
biện pháp hữu hiệu để kiểm
soát tình hình, nhất là cách cư
xử kiểu “chiến tranh nhân dân
trên biển” của TQ.•
Góc nhìn
