16
ĐỖTHIỆN
T
ổng thống Philippines
RodrigoDuterte hômqua
(18-9) một lần nữa được
mời đến Trung Quốc (TQ)
để hội đàm về vấn đề biển
Đông ngay sau cuộc gặp với
các vị lãnh đạo Đảng Cộng
sản TQ hôm 17-9. Sự kiện
này diễn ra khoảng ba tuần
sau chuyến thăm chính thức
lần thứ năm của ông Duterte
đến Bắc Kinh.
1. Bẫy tâm lý
Nếu Tổng thống Duterte
chấp nhận lời mời của Bắc
Kinh, đây sẽ là lần thứ sáu
tổng thống Philippines đến
thăm TQ. Việc Bắc Kinh ra
sức thắt chặt quan hệ với
Manila, dù một mực bác bỏ
phán quyết Tòa Trọng tài, cho
thấy đàm phán song phương
đang gặp nhiều thuận lợi. Với
cá tính chính trị thực dụng
của ông Duterte, rất có khả
năng chính quyền Manila
đang bị cuốn vào các đề
xuất làm ăn rất béo bở, trong
đó bao gồm các khoản đầu
tư, viện trợ, cho vay ưu đãi
và cả vấn đề đang rất được
quan tâm: “ăn chia” 60/40
với “phần nhiều” nghiêng
về Philippines.
Dường như cho đến nay
chỉ có Manila sập bẫy tâm lý
của Bắc Kinh. Chính quyền
Duterte nhiều lần bày tỏ sự
lo ngại trong việc đối đầu,
chống trả trực tiếp lại hành
xử hung hăng của TQ ở biển
Đông. Thậm chí trong vụ tàu
TQ đâm chìm tàu cá khiến
23 ngư dân Philippines suýt
mất mạng, ông Duterte chỉ
nói rằng “đó là một vụ va
chạm” trên biển.
thuật câu giờ, kéo dài thời
gian đàm phán ròng rã 17
năm qua. Trong ngần ấy thời
gian, TQ xây dựng kiên cố vị
thế lẫn sức mạnh” - GS James
Kraska nói.
Hiện nay TQ muốn tranh
thủ thời gian Philippines điều
phối quan hệASEAN-TQđến
năm 2021 để thúc đẩy COC
một cách gấp gáp và có lợi
cho Bắc Kinh. Thậm chí nếu
COC được thông qua trong
tình trạng lợi ích nghiêng về
TQ thì nước này càng có lý
do bỏ qua phán quyết của tòa,
đồng thời đẩy các nước thứ ba
ra khỏi biển Đông. Tất nhiên,
với tính đặc thù trong cơ chế
đồng thuậnchungcủaASEAN,
dù Philippines có ngả về TQ
thì Việt Nam, Malaysia vẫn
sẽ đảm bảo ASEAN không
thông qua một COC có lợi
cho Bắc Kinh.
3. Rănđecácnướckhác
Tổng thống Duterte đã
gặp các quan chức cấp cao
của Đảng Cộng sản TQ hôm
17-9 tại Điện Malacanang.
Hai bên tiến hành các cuộc
thảo luận về các thỏa thuận
song phương đối với vấn đề
biển Đông được đàm phán
vào cuối tháng 8-2019, trong
cuộc gặp giữa ông Duterte
và người đồng cấp TQ Tập
Cận Bình.
Hôm 10-9, Tổng thống
Duterte cho biết ông Tập đã
đề nghị dành cho Manila cổ
phần kiểm soát liên doanh
năng lượng ở biển Đông, cụ
thể là theo tỉ lệ 60/40, nếu
Philippines đồng ý gạt sang
một bên phán quyết của tòa
chống lại Bắc Kinh. Các phản
ứng của chính quyền Duterte
cho đến nay cho thấy: Ngay
cả khi tổng thống Philippines
không có thẩm quyền công
khai đổi phán quyết của tòa
để lấy lợi ích kinh tế, ông
Duterte cũng sẽ không hoặc
chưa dùng phán quyết để đối
trọng trực tiếp TQ.
Như vậy, nếu chuyện “ăn
chia” 60/40 giữa Philippines
vàTQ thành hiện thực (dù khả
năng này sẽ rất khó nếu chiếu
theo luật pháp Philippines
lẫn luật quốc tế), Bắc Kinh
muốn chuyển đến các quốc
gia khác ở biển Đông thông
điệp: Các quốc gia khu vực,
ngay cả là đồng minh và ký
Hiệp ước phòng thủ chung
(MDT) với Mỹ, rồi cũng
phải ngả về TQ. Tuy nhiên,
các phản ứng quyết liệt của
Malaysia, Việt Nam, nhất là
trong các vụ tàu khảo sát địa
chất của TQ xâm phạm vùng
đặc quyền kinh tế và thềm
lục địa các nước, cho thấy ý
đồ đe dọa của TQ không thể
thành hiện thực.•
Quốc tế -
ThứNăm19-9-2019
GSNgôVĩnhLong, chuyên
gia quan hệ quốc tế tại ĐH
Maine (Mỹ), nhận định:
“Philippines làmột trường hợp
điển hình mà TQ thắng nhờ
tâm lý chiến. Dù Philippines
đã thắng kiện ở Tòa Trọng
tài năm 2016 nhưng chính
quyền Duterte đã tạm thời
gác phán quyết qua một bên.
Nguyên nhân là Manila đã
bị Bắc Kinh dọa sẽ cắt các
quan hệ kinh tế và thương
mại nếu đòi hỏi TQ thực thi
phán quyết. Ngoài ra, khi các
tàu cá Philippines bị TQ xua
đuổi, thậm chí đâm chìm thì
chính quyền Manila nhiều
lần làm lơ”.
Cũng theo GS Ngô Vĩnh
Long, chiến thuật tâm lý của
TQ về biển Đông được hậu
thuẫn bằng quan hệ kinh tế
và thương mại. TQ tạo ra
ảnh hưởng tâm lý lớn nhất
là ở các nước mà giới lãnh
đạo có quan hệ tốt với TQ
như Campuchia, Philippines.
2. Vai trò Philippines
ở ASEAN
TQ muốn tận dụng triệt để
vai trò của Philippines trong
Hiệp hội các quốc gia Đông
NamÁ (ASEAN). Philippines
giữ vai trò chủ tịch luân phiên
ASEAN năm 2017, tiếp nối
là vai trò điều phối quan hệ
ASEAN-TQ từ năm 2018.
Trong thời gian vừa qua, TQ
không gặp nhiều khó khăn vì
Philippines - một bên chính
danh trong mâu thuẫn ở biển
Đông và vừa thắng vụ kiện
đình đám tại Tòa Trọng tài
- không đốc thúc các tiến
trình đưa TQ ra công luận
quốc tế. Trái lại, Philippines
chọn cách tập trung vào việc
thương lượng về Bộ quy tắc
ứng xử (COC). Bộ quy tắc
này dù được kỳ vọng là lối ra
cho biển Đông nhưng đang bị
TQ toan tính trục lợi.
Trao đổi với
Pháp Luật
TP.HCM
, GS James Kraska,
chuyên gia cao cấp về luật
và chính sách biển tại Trung
tâm Nghiên cứu luật quốc tế
Stockton, ĐH Hải chiến Mỹ,
cho rằng TQ đã trì hoãn tiến
trình đàm phán COC để xây
dựng lực lượng. “Bắc Kinh
xem COC như một chiến
Ông Tập Cận Bình
(trái)
và ông RodrigoDuterte tại Bắc Kinh năm2016. Ảnh: GETTY
Cựu ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario mới đây
đã có một đề xuất rất tích cực về biển Đông nhưng ngay
lập tức bị chính quyền Tổng thống Rodrigo Duterte gạt bỏ.
Theo đó, ông Rosario đề xuất Philippines nên đưa phán
quyết của tòa vụ Philippines kiện Trung Quốc (TQ) ra kỳ
họp toàn thể lần thứ 74 của Đại Hội đồng Liên Hiệp Quốc
đã khai mạc tại trụ sở của tổ chức ở TP New York (Mỹ)
diễn ra từ ngày 17 đến 30-9.
Theo lịch làm việc, Ngoại trưởng Philippines Teodoro
Locsin Jr. sẽ thay mặt Tổng thống Duterte có bài phát
biểu đến các nước. “Lượt phát biểu của chúng ta vào
ngày 28-9. Đó sẽ là cơ hội tuyệt vời để Philippines nêu
vấn đề phán quyết của Tòa Trọng tài vì tất cả quốc gia
trên thế giới đều ở đó. Philippines có thể là trường hợp
để Liên Hiệp Quốc xác nhận lại vấn đề các quyền và luật
phải tuân thủ” - ông Rosario nói.
Trên thực tế, đề xuất của ông Rosario rất đáng lưu ý.
Một số quốc gia khu vực biển Đông, bao gồm Việt Nam,
luôn xem đây là cách gây áp lực trực tiếp đối với TQ
trong bối cảnh tương quan lực lượng với Bắc Kinh còn
khá xa về kinh tế lẫn quân sự. Ngoài ra, việc đưa phán
quyết của tòa - vốn dựa trên Công ước Liên Hiệp Quốc về
Luật Biển - ra công luận quốc tế, để họ xem xét, thấu hiểu
và có hành động can dự kịp thời được xem là cách làm
thượng tôn pháp luật, văn minh, được đông đảo các nước
ủng hộ.
Tuy nhiên, ông Salvador Panelo - người phát ngôn của
Tổng thống Duterte - ngay sau đó đã bác đề xuất của vị cựu
ngoại trưởng Philippines. “Đề xuất đó là vô ích. Vì sao? Vì
Liên Hiệp Quốc không có lực lượng thực thi (phán quyết)”
- ông Panelo nói. Vị này nhấn mạnh cách tiếp cận hiện nay
của ông Duterte với Bắc Kinh là “hiệu quả”.
Tiếc thay, chính quyền Duterte dường như quên rằng
phán quyết của tòa sẽ trở nên hiệu quả hơn nếu có sự
đồng thuận, từ đó tạo sức ép tập thể từ cộng đồng quốc
tế lên TQ. Lịch sử chỉ ra không ít tranh chấp quốc tế trên
biển đều được giải quyết ổn thỏa thông qua luật quốc tế
dưới sự điều chỉnh của cộng đồng quốc tế. Càng che đậy
phán quyết khỏi tầm nhìn của công luận, Manila càng bị
Bắc Kinh lấn tới trên bàn đàm phán về biển Đông.
Có lẽ tính “hiệu quả” trong cách tiếp cận hiện nay của
chính quyền Duterte mà ông Panelo nhắc đến chính là con
số 60/40 nghiêng về Philippines trong các dự án khai thác
chung đang được hai nước thúc đẩy. Đó cũng là điều giới
quan sát tuy quan ngại nhưng vẫn cho rằng việc Manila
xích lại gần Bắc Kinh là “dễ hiểu”. Đơn giản, ông Duterte
đứng trên lập trường “phép chia” cơ học những con số về
kinh tế ở biển Đông. Tiếc thay, TQ lại đang nuôi tham vọng
khác to lớn hơn 40% mà họ được hưởng: “Biến biển Đông
thành ao nhà!”.
ĐỖ THIỆN
Ông Duterte không thể gạt bỏ
phán quyết
Ngoại trưởng PhilippinesTeodoro Locsin Jr. hôm11-9 nói
với báo chí nước này rằng phán quyết củaTòaTrọng tài năm
2016 về vụ Philippines kiện TQ không thể bị bác bỏ bởi sự
thỏa hiệp. Vì vậy, ôngDuterte không thể gạt bỏ phán quyết.
Tươngtự,ngày13-9,PhóChánhánTòaánTốicaoPhilippines
Antonio Carpio cũng khẳng định tổng thống Philippines
khôngcóthẩmquyềnđưaramộttuyênbốbỏquaphánquyết.
Ngày 17-9 (giờ Mỹ), kỳ họp
toàn thể lần thứ 74 của Đại Hội
đồng Liên Hiệp Quốc đã khai
mạc tại trụ sở của tổ chức ở
TP New York (Mỹ). Cựu ngoại
trưởng Philippines Albert del
Rosario đề nghị Manila đề cập
phán quyết của tòa trong bài
phát biểu tại đâyvàongày28-9.
Tiêu điểm
Việc Bắc Kinh ra
sức thắt chặt quan
hệ với Manila, dù
một mực bác bỏ
phán quyết Tòa
Trọng tài, cho thấy
đàm phán song
phương đang gặp
nhiều thuận lợi.
Ba lý do ông Tập liên tục muốn
gặp ông Duterte về biển Đông
Có ít nhất ba lý do khiến Bắc Kinh chọn cách tiếp cận Philippines về biểnĐông.
Góc nhìn
BiểnĐông: Philippines đanghànhxử“đượcmộtmấtmười”
