56
Xuân
Giáp Thìn 2024
T
hế nhân trao đời mình
cho miền nhiệt đới, như
ta, như em, là cư dân
ở Nam bán cầu ven bờ
hái Bình Dương. Là bầu trời,
là muôn loài, là mặt đất, là
sông, là rừng, là những dải phù
sa châu thổ, là thượng nguồn
điệp trùng xa kia; là những TP,
là làng mạc, phồn hoa hoặc heo
hút. Trong thế giới nhiệt đới
mà nhiều bận chẳng cần hoài
tâm đến nó, hoặc quen quá hóa
thường, hoặc quên để ý đến dẫu
nó có là cái gen của không gian
tồn sinh. Có lúc ta chợt bừng
tỉnh. Rằng, thì ra mùa màng,
cây trái không đơn giản là
mưu sinh, kinh tế, nông
nghiệp, xã hội, hay GDP,
mà ta nghe ra đất trời
trong đó...
Thế giới nhiệt đới, quê hương
nhiệt đới của tôi. Vỡ ra một trời
luôn quen luôn lạ. Vỡ ra tâm hồn
chốn xứ. Khí trời, mây và gió,
nắng và mưa, khô và ẩm, nóng
và lạnh, mát và nực, hoang và
ấm. Mưa thênh thang và nắng
bao la. Mưa hào phóng và nắng
nghĩa khí. Mùa nối mùa. Nhiệt
đới trùm xuống đất đai. Trùm tất
cả. Ta phanh ngực ra trước quê
cõi nhiệt đới, ôm vào mọi thứ nơi
nó. Nam bán cầu này, vật thể nào
cũng “tắm” trong nhiệt đới mà.
Linh hồn nào cũng “ướt sũng”
nhiệt đới. Ta đâu hay nhiệt đới
len lỏi vào ta từ buổi bào thai,
định dạng rồi thành... thứ “con
người nhiệt đới”. Mà nói chuyện
xa xôi ấy làm quái gì chứ. Cận
cảnh đơn sơ chỉ có thể là vườn
tược, cây trái của ta, của người,
của cái “không gian xã hội” gọi
là đất nước ấy, bản quán đấy.
Miền đất thấp, nơi phù sa châu
thổ thì nhiệt đới keo quánh lại,
còn dịch lên vùng bán sơn địa,
rồi cao nguyên trên nữa thì nó
nới ra theo độ loãng dần của
không khí. Như vườn sầu riêng
kia trong chu kỳ năm ta thấy
nó bắt đầu rộ chín từ vùng
nóng ẩm cao độ miền Tây
Nam Bộ vào độ tháng 3, tháng
4. Rồi thì mới đến lượt những
vườn sầu riêng trên Đồng Nai
chín vào tháng 5. Sau thêm
nữa mới tịnh tiến, dịch “mùa
chín” lên nơi cao hơn là Dà
Hoai (Lâm Đồng) rồi Đắk
Lắk và sau chút nữa mới lần
lượt đến Bảo Lộc, Đắk Nông
và “hạ màn mùa” bằng rộ chín
ở cao nguyên Di Linh (Lâm
Đồng) và Pleiku (Gia Lai)
vào tháng 9, tháng 10. Nên nó
khiến người ta có cảm giác sao
mà mùa sầu riêng kéo dài đến
thế, dân gian nói quá “cứ như
hoài không hết mùa!”.
Hiển nhiên trước đó vào độ
kỳ bông thì những vườn sầu
riêng ở miền Tây bao giờ
cũng trổ trước trong sự thích
ứng với từng tiểu địa khí hậu
ấy. Cách trổ bông của cây
ở từng nơi cũng khác, dưới
kia thì vỡ òa, còn miền cao
thì dần dần, rê ra, theo đợt,
chậm rãi, thong dong. Càng
đa dạng địa hình, đa dạng sinh
thái... thì xứ sở càng bày ra
trên “cái mâm nhiệt đới” này
rằng muôn dáng, muôn vẻ,
muôn thì, muôn lứa, muôn vụ.
Những khúc quanh nhiệt đới.
Nhà nông học hiểu điều này.
Nhà khí hậu học hiểu điều
này. Nhà sinh thái học hiểu
điều này. Nhà nông hiểu điều
này. Nhưng thương lái trái
cây là người hiểu nhất về sự
xê dịch đó (!).
Ta đâu hay nhiệt
đới len lỏi vào ta
từ buổi bào thai,
định dạng rồi
thành... thứ “con
người nhiệt đới”.
Bút ký Nguyễn Hàng Tình
MÙI
NHIỆT
ĐỚI
“Chất”!
Ta nghe hơi thở
tự
nhiên lặng
thinh âm
thầm liên thông
thượng nguồn dòng
Dà Đờng (sông Đồng
Nai) cùng nữa là dòng
Sêrêpôk - Mekong
kia với hạ nguồn ở cửa
Cần Giờ hay Cửu Long
giang bên bờ đại dương
dưới xa xanh đó. Những
xê dịch rất lặng lẽ, như hơi
thở người tình.
Em biết không, trái chuối
laba trồng ở Dà Guri, La Dày
(Bình Thuận) trước lúc chín
sắc diện nó có màu xanh bóng
mởn. Ấy vậy mà cách nhau
một con đèo ngắn, đèo Dà Mi,
vượt qua tiểu địa khí hậu nhỏ
nhoi đó để vào địa phận Lộc
Nam, Lộc Thành (Lâm Đồng)
thì màu trái chuối cùng chủng
giống kia lại mang màu xanh
sẫm có phủ thêm tí phấn trắng.
Và phẩm chất trái chuối chín
cũng khác khi ăn vào, rằng trái
nghiêng về phía miền đất thấp
thì thịt xốp, thơm lừng và ngọt
bén, còn trái nghiêng về phía
núi thịt dẻo dai, thơm đằm
và ngọt dịu lại. Trái măng cụt
cũng thế, mà trái bơ, vú sữa,
sầu riêng... cũng vậy, theo sự
xê dịch của tiết khí mà chúng
hấp thụ “liều lượng” nhiệt đới
theo cách khác nhau để hình
thành hình thái, cấu tượng, vi
lượng, sắc tố, tổng hợp chất
cùng định dạng mùi vị, hương
sắc. Nhiệt đới là nhảy múa,
sinh động. Nhiệt đới từng tế
bào đến nhiệt đới từng nấc,
từng bậc đất đai, từng mặt
phẳng băng đến từng đường
đồng mức, từng cao trình tiết
khí, gió qua, nắng lên, nắng
tắt, mưa về, đêm sang.
Pll'PLIN
•••
