53
Xuân
Giáp Thìn 2024
Thung lũng Colca
và thần ưng Andes
Lý do chính tôi đến đây là muốn
được tận mắt nhìn thấy thần ưng
Andes. Đó là một loài kền kền
khoang cổ thuộc họ kền kền tân
thế giới, sống trong những hẻm núi
thuộc dãy Andes hùng vĩ kéo dài
xuyên suốt các quốc gia Nam Mỹ từ
Colombia, Ecuador, Peru, Bolivia
cho đến Argentina, Chile. Chúng
được xem là loài chim bay được lớn
nhất thế giới với chiều dài thân lên
đến 1,3 m, sải cánh dài trên 3 m,
đuôi cứng, mỏ sắc nhọn và ánh mắt
sát thủ. Vì những đặc điểm này,
chúng được mệnh danh là chúa tể
bầu trời Nam Mỹ, trở thành biểu
tượng trên quốc huy của nhiều nước
trong khu vực này, là niềm tự hào
của con cháu người Inca, là huyền
thoại trong những câu chuyện kể
đầy mê hoặc về sức mạnh và tự do.
Và rồi Colca Canyon vĩ đại hiện ra
trong sương sớm, tôi choáng ngợp
đứng trên hẻm núi sâu gấp đôi
Grand Canyon này, không thể rời
mắt trước một kiệt tác thiên nhiên
tuyệt đẹp được xem là nơi huyền
thoại về loài chim ưng dũng mãnh
bắt đầu. Khi mặt trời đã lên cao và
chiếu những tia nắng hòa cùng màn
sương bảng lảng phủ vàng thung
lũng, bỗng có tiếng kêu “quác quác”
vang vọng đâu đó từ phía dưới vực
sâu. Mọi người còn đang lao xao thì
đột nhiên một cái bóng màu đen
rất lớn lao vút lên, xòe đôi cánh dài
rộng thẳng tắp mà nhìn từ xa cứ
ngỡ như một chiếc máy bay cỡ nhỏ.
Bóng đen lượn nhiều vòng ngay
trên đầu đám người đang há hốc
mồm giương máy ảnh bên dưới. Ít
lâu sau, từ dưới vực sâu lại có thêm
nhiều bóng đen lao lên nhanh như
tên bắn. Giờ đây cả một vùng hẻm
núi Colca hùng vĩ đang trở thành
vũ đài lộng lẫy nơi thần ưng Andes
phô diễn những cú bay điệu nghệ
và mạnh mẽ như xé toạc nền trời
xanh. Anh chàng hướng dẫn viên
Alejandro luôn miệng nói với chúng
tôi đây là chim ưng chứ không phải
đại bàng bởi hai loài này hoàn toàn
khác nhau nhưng hay bị nhầm lẫn.
Rồi anh mở bản nhạc
El Cóndor
Pasa
trên điện thoại của mình và
nhắc mọi người đây là lúc thích hợp
nhất để nghe nó. Ngay lập tức tôi
nhận ra những giai điệu cũ kỹ quen
thuộc mà hồi còn nhỏ xíu từng nghe
trên đài phát thanh (và tôi chắc là
bạn cũng sẽ nhận ra nó). Alejandro
nói rằng đây chính là một bài hát
Peru nổi tiếng nhất thế giới và được
chính phủ xếp vào hàng di sản văn hóa
quốc gia, một bản quốc ca thứ hai.
Bản nhạc này vốn là một khúc hát
dân ca thổ ngữ Quechua có từ thế kỷ
18 tên là
Kuntur, kuntur (Thần ưng,
thần ưng),
với ca từ thấm đẫm nỗi
buồn hoài hương của tâm hồn Inca
dưới ách thống trị hà khắc của người
Tây Ban Nha:
“Hỡi chim ưng vĩ đại,
chúa tể của trời xanh/ Hãy đưa tôi trở
về rặng núi Andes, bên những người
anh em Inca, hỡi chim ưng vĩ đại”.
Cố đô Cusco - trái tim
của đế chế Inca
Phần lớn khách du lịch đến Peru vì
muốn đến Machu Picchu, mà muốn
đến đây thì phải đến Cusco - điểm
dừng chân trước khi leo núi. Cusco
từng là cố đô lịch sử của đế chế Inca
thịnh vượng với đường biên giới trải
dài khắp một vùng Nam Mỹ rộng
lớn, hiện là TP du lịch hấp dẫn nhất
Peru với 2 triệu lượt khách mỗi năm.
Tôi không vội leo lên Machu Picchu
ngay, mà dành nhiều tuần chỉ để
thư thả dạo chơi quanh Cusco, vì
tôi thích những con dốc nhỏ lát đá,
những tiệm cà phê xinh xắn, những
nhà hàng đáng yêu nằm khuất trong
những ngôi nhà cổ. Thành Cusco
lừng lẫy, nơi từng là trái tim của đế
chế Inca với lãnh thổ rộng lớn kéo
dài từ Colombia đến tận Argentina,
nơi từng không có gì nhiều bằng…
vàng. Thành trì Cusco sụp đổ dưới
sự xâm chiếm, cai trị và đồng hóa
của người da trắng khiến cho cả một
vùng Nam Mỹ rộng lớn với lịch sử,
văn hóa, ngôn ngữ và tôn giáo hàng
ngàn năm thoắt cái trở thành thuộc
địa tân thế giới, nói cùng một thứ
tiếng Tây Ban Nha và thờ chung một
chúa Giêsu.
Trong các cẩm nang du lịch Nam
Mỹ, Cusco được nhắc đến như là một
nơi để người ta đến tìm chút dấu tích
còn sót lại của nền văn minh Inca cổ
xưa, cụ thể là ta sẽ tìm đến một bức
tường cổ còn được giữ lại nguyên vẹn
trong TP và chụp vài tấm ảnh. Nó
được xây bằng kỹ thuật chồng các
phiến đá lớn lên nhau khớp đến nỗi
ngay cả một lưỡi dao cũng không thể
lách vào.
Riêng trong ký ức của tôi, Cusco
hiện lên là những ô cửa màu xanh
dương nổi bật trên nền những ngôi
nhà màu trắng và ly sô-cô-la nóng
tuyệt ngon trên đỉnh đồi (nếu ta biết
rằng Cusco là quê hương của hạt ca
cao hảo hạng)!
Machu Picchu!
Cái tên đó đã trở thành một trong
những khám phá đầy kích thích
của thế kỷ 20. Thật ra toàn bộ cái
quần thể đáng kinh ngạc bằng đá
ấy đã nằm trên đỉnh núi thiêng từ
hàng trăm năm qua nhưng mãi đến
năm 1911 mới tình cờ được Hiram
Bingham III phát hiện.
Khi đặt chân lên đỉnh núi, dưới
bóng lá cờ cầu vồng của người Inca
đang tung bay trong cơn gió mạnh
cuối chiều, tôi xúc động nhìn xuống
toàn bộ quần thể Machu Picchu vĩ
đại nằm giữa một vùng thung lũng
Urubamba trù phú được bao phủ
bởi những ngọn núi lẫn trong mây.
Ánh nắng xuyên qua mây và núi tạo
thành những luồng sáng tuyệt đẹp
phủ tràn lên những dòng chảy lịch sử
của một thời. Tôi nghĩ mình đã nhìn
thấy thời gian của nhiều thế kỷ như
đang ẩn hiện đặc quánh trong không
gian. Tôi đứng đó, không làm gì hết,
chỉ lặng lẽ ngắm nhìn và tưởng tượng
về những câu chuyện của ngàn năm
và nhận ra mình đang chảy nước
mắt. Đây là Machu Picchu. Đây là
Nam Mỹ.
Trong tín ngưỡng của người Inca
cổ, thần Mặt trời Inti là vị thần có
quyền năng tối thượng, tạo nên vạn
vật và nắm giữ sự tồn vong của con
người. Chính nhờ có nhiệt độ và
ánh sáng mặt trời mà cây trồng mới
có thể phát triển, vì vậy người Inca
thờ phượng và cầu nguyện thần Inti
để có được mùa màng bội thu. Với
họ, mặt trời là nguồn sống vô giá, là
ánh sáng chân lý, là trung tâm thế
giới, là nơi ta dâng lên những lời
ước nguyện chân thành. Tôi đang
ở đây giữa đền thờ thần Mặt trời
ở Machu Picchu, tôi có cảm giác
như đang ở đường biên của hai thế
giới, giữa hiện tại và quá khứ, giữa
vĩnh hằng và lãng quên, giữa cái
vĩ đại của vũ trụ và sự bé nhỏ của
con người. Ở trong cả hai thực tại
ấy, từng cá thể người chúng ta hiện
diện trong thân thể vật chất này,
mỗi người có một cái tôi không trộn
lẫn, mỗi người chọn đi trên một con
đường riêng tư khác biệt. Nhiệm vụ
lớn nhất của đời người là giữ được
cái tôi chân chính của mình và đi
hết con đường tiền định. Nhưng rồi
có khi ta lại sơ ý quên mất điều đó
và lạc mất con đường mình cần đi.
Và đó là khi theo quan niệm của
người Inca cổ, ta cần tìm về với
thần Mặt trời của mình, tìm về với
nguồn ánh sáng chân chính của trái
tim, nơi thấu tỏ mọi điều, rồi từ đó
ta sẽ tìm được đường về nhà. Tôi sẽ
còn nhớ mãi chuyến xe về phía mặt
trời này, ở Peru…
Một hành trình
mà mãi nhiều
năm về sau, hẳn
tôi vẫn sẽ còn
nguyên niềm
xúc động về
từng sự kiện đã
xảy ra, từng con
người đã gặp.
Ảnh minh họa
(Nguồn: PNGWing)
Pll'PLIN
•
