44
Xuân
Giáp Thìn 2024
K
hông phải là ba cái cây
nào đó. Ba Cây là tên
xóm, cả xưa lẫn nay
đều thuộc chốn xứ Phú
Long của huyện Hàm Thuận Bắc,
Bình Thuận. Chỉ cách Phan Thiết
hơn 7 km mà với tôi, nó là một thế
giới khác dù tháng Chạp năm nào
tôi cũng về đó tảo mộ: Mộ của người
phụ nữ đã sinh ra cha tôi và mộ của
người chị ruột vắn số của tôi.
Tính về nguồn gốc, cả bên nội lẫn
bên ngoại của tôi đều là người ngoài
miền Trung rời quê đến Bình Thuận
từ rất lâu, chắc gần một thế kỷ rưỡi.
Bởi vậy tôi luôn nghĩ mình là người
Bình Thuận chính cống.
Từ Phú Yên, ông cố tôi đưa cả gia
đình vào Mũi Né bằng thuyền độc
mộc. Nghe đâu, ông biết chút ít chữ
Nho, biết võ nghệ và cũng biết đi
biển. Nhưng ông lại mưu sinh bằng
nghề bốc thuốc Nam. Rồi không
hiểu sao, ông nội tôi đi ở cho một gia
đình có đất ruộng ở Phú Long. Ngày
mùa, ông nội tôi phải ở trên chòi để
coi hoa màu cho chủ. Người chủ để
con gái đem cơm, nước cho anh tá
điền lớn tuổi nghèo rớt mồng tơi.
Vậy là ông nội tôi trở thành con rể
của ông chủ.
Bà nội tôi sinh cha tôi được hai tháng
thì qua đời vì một căn bệnh hậu sản
nào đó. Vợ chết, ông nội tôi buồn
quá quay lại nghề thuốc và cũng
“đi theo” vợ vì bệnh gì đó không
rõ. Ông cố tôi đưa bác và cha tôi về
Mũi Né để nuôi trong hoàn cảnh rất
ngặt nghèo. Chẳng bao
lâu sau, ông cố tôi quy tiên. Vậy là
bác và cha tôi về sống với một người
chú ruột của mình.
Lớn lên, cả bác và cha tôi đều đi
kháng chiến. Bác tôi bị Pháp bắt và
sát hại ở Hàm Thạnh. Cha tôi thì
gặp mẹ tôi ở Sa Ra, Hàm Thuận.
Dòng họ bên mẹ tôi hình như quê
gốc ở Thừa Thiên vô Bình Thuận
sống từ nhiều đời. Nhà ông ngoại
tôi rất nghèo nhưng ông ngoại tôi
gần như không làm gì. Ông thọc
hai tay vào túi một cái áo rộng lùng
thùng màu trắng ngả cháo lòng để
đi nói “câu chữ”. Trong khi đó, bà
ngoại tôi và các cậu, dì của tôi làm
trối chết mới có cái ăn đắp đổi qua
ngày. “Câu chữ” của ông ngoại tôi,
theo trí nhớ của má tôi, là “mấy
câu nói lý nói lẽ, chi hồ giả dã gì
đó”, mấy người làm ruộng quanh
đó ghét lắm.
Hơn 60 năm trước, vì hoàn cảnh,
cha tôi đưa vợ con từ Ba Cây
xuống Phan Thiết sống. Cha tôi
mất đã lâu rồi. Tháng Chạp hằng
năm, tôi về Ba Cây để tảo mộ mà
phương ngữ Bình Thuận gọi là
giẫy mả. Nhiều chục năm trước,
tôi lẽo đẽo theo cha đi giẫy mả.
Giờ tôi dắt theo thằng con trai về
quê giây mả. Thứ đất thịt trên
cái gò nổi lên giữa đồng, chỉ lăm
le giữ lấy lưỡi cuốc. Trên cái
gò đầy cây chùm lé đó, gần 90
năm trước, cha tôi từng bị một
con chim lạ to đùng xòe cánh to
hơn cái thúng, cắp bay qua vườn
chuối rồi thả xuống bên bờ con
sông Cạn. Bị mấy đứa trẻ khác
méc, cha tôi về nhà bị mấy cậu
đánh một trận nên thân vì tội liến
khỉ không biết sợ chết là gì.
Qua cái tuổi tri thiên mệnh,
thằng đàn ông TP như tôi nhận ra
mình có gen rừng, ruộng. Nhiều
lần con trai tôi nói sẽ ở lại Sài
Gòn sau khi tốt nghiệp ĐH. Tôi
tôn trọng sự lựa chọn của con.
Nhưng tôi lại thấy mình không
thể xóa hai chữ “quê nhà” Hàm
Thuận của mình, nơi người dân
nói giọng quê vống lên ở thanh
hỏi, thanh ngã nghe như hát.
Nhiều lúc tôi nhắm mắt lại nhưng
không thể tưởng tượng được nếu
mình không có quê nhà. Liệu đến
lượt con trai tôi, Phan Thiết sẽ
là quê nhà của nó? Như Nguyễn
Duy từng viết:
“Quê nhà ở phía ngôi sao
Qua sông mượn khúc ca dao
làm cầu”.
Nhiều lúc tôi nhắm mắt lại nhưng không thể
tưởng tượng được nếu mình không có quê nhà.
Liệu đến lượt con trai tôi,
Phan Thiết sẽ là quê nhà của nó?
Dấu chân
Trên mặt đất
có rất nhiều dấu chân
dấu hăm hở
dấu nghênh ngang
dấu trăn trở
dấu mệt nhoài.
Tôi đi theo
dấu chân của mình
dấu nhớ
dấu thương
đầu ghềnh, cuối bãi.
Tôi vẫn đi mỗi ngày
in trên đất
dấu thời gian
hình bóng một người.
TỪ NGUYÊN THẠCH
Nhiều chục năm
trước, tôi lẽo đẽo
theo cha đi giẫy
mả. Bây giờ tôi dắt
theo thằng con
trai về quê để làm
công việc thiêng
liêng này…
Đặng Ngọc Hùng
Pll'PLlff
•
