12
Để văn hóa là động lực cho phát triển bền vững - Bài 2
Nguồn lực nội sinh
phát triển đất nước
HỒVIẾT THỊNH
“V
ai trò của văn hóa
như một nguồn sức
mạnhnội sinhcho sự
phát triển toàn diện của kinh
tế - xã hội đất nước từng bước
được hiện thực hóa. Văn hóa
có đóng góp nhưmột lĩnh vực
độc lập và như một thành tố
nằm xuyên suốt trong các
lĩnh vực khác” - Bộ trưởng
BộVH-TT&DLNguyễnVăn
Hùng khẳng định.
Nguồn sức mạnh
nội sinh
Theo Bộ trưởng Bộ VH-
TT&DL Nguyễn Văn Hùng,
nhìn chung trong suốt támthập
niênqua, dưới ánh sáng củaĐề
cương về văn hóa Việt Nam
(Đề cương), quá trình phát
triển văn hóa và con người
Việt Nam đã có những bước
tiến tích cực và đạt được nhiều
kết quả đáng ghi nhận.
Nhìn nhận văn hóa với tư
cách làmột nguồn lực nội sinh
phát triển đất nước, PGS-TS
TrầnThịAn (ĐHQuốc giaHà
Nội) lý giải nguồn lực nội sinh
của văn hóa có thể nhận diện ở
khía cạnh “vốn văn hóa” - một
trong năm loại nguồn vốn phát
triển đất nước.
“Không phải là các sản
phẩm có được do hội nhập,
vốn văn hóa được kiến tạo,
bảo vệ và trao truyền từ thế
hệ này sang thế hệ khác bởi
chính con người Việt Nam;
tính nội sinh của nguồn lực
này đã thể hiện sự vô tận của
nó, tính bản sắc của nguồn lực
này đã thể hiện sức mạnh vô
biên của nó” - PGS-TS Trần
Thị An nói.
Từ các nền tảng nguồn lực
nội sinh đó, trong phát biểu
khai mạc Hội nghị Văn hóa
toànquốc triểnkhaiNghị quyết
Đại hội XIII của Đảng (tháng
11-2021),TổngBí thưNguyễn
PhúTrọngsaukhi nhắcđếncâu
nói củaChủ tịchHồChíMinh:
“Văn hóa phải soi đường cho
quốc dân đi”, đã nhấn mạnh
ý của quan điểm văn hóa gắn
với sự tồn vong của dân tộc:
“Văn hóa còn thì dân tộc còn,
văn hóa mất thì dân tộc mất”.
Các tham luận của hội nghị
nàycũngđãbànnhiềuđếnđộng
lực và sức mạnh nội sinh của
văn hóa ở các khía cạnh xây
dựng hệ giá trị văn hóa Việt
Nam và xây dựng con người
Việt Nam. Tiếp nối các nội
dung của Hội nghị Văn hóa
toàn quốc (năm2021), các vấn
đề về xây dựng “hệ giá trị” đã
được nghiên cứu sâu hơn trong
hội thảo “Hệ giá trị quốc gia,
hệ giá trị văn hóa, hệ giá trị gia
đình và chuẩn mực con người
Việt Nam trong thời kỳ mới”
(tháng 11-2022).
Thách thức mới
Đặt văn hóa trong bối cảnh
đất nước hiện nay, PGS-TS
TrầnThịAn cho rằng đất nước
đang đứng trước những vận
hội mới, vận hội đó đang một
lần nữa yêu cầu vai trò của văn
hóa và đòi hỏi các nhà quản lý
văn hóa thực hiện những trọng
trách quan trọng của mình đối
với sự phát triển của đất nước.
Trước các làn sóng toàn cầu
hóa đang diễn ra sâu rộng trên
phạmvi toàn thế giới, trước áp
lực mạnh mẽ của kinh tế thị
trường, trước những tác động
của những biến đổi mau lẹ thế
giới đến sự phát triển đất nước,
việc kiên định dựa trên ba trụ
cột “dân tộc - đại chúng - khoa
học” trong kiến tạo nguồn lực
nội sinh và bản sắc văn hóa
dân tộc nhằm mưu cầu hạnh
phúc cho người dân luôn là
một vấn đề có ý nghĩa thời sự.
Viện dẫn văn kiện Ðại hội
XIIIcủaÐảng,PGS-TSNguyễn
Chí Hiếu (
Tạp chí Cộng Sản
)
bày tỏ phát huy giá trị văn hóa,
sứcmạnh con ngườiViệt Nam
được xác định vừa là nhiệm
vụ trọng tâm, vừa là khâu đột
phá có ý nghĩa chiến lược để
đẩy mạnh quá trình phát triển
nhanh và bền vững đất nước
trong thời gian tới.
PGS-TS Nguyễn Văn Dân
(Viện Hàn lâm Khoa học xã
hộiViệt Nam) lại bày tỏ lo ngại
trước những hiện tượng văn
hóa lộn xộn, chưa đạt chuẩn
mực văn minh.
Ông nêu thực tế trong nghệ
thuật vẫn còn nhiều sáng tác
Báo cáo chính trị của Ban chấp hành Trung ương tại Đại
hội XIII đánh giá vấn đề phát triển văn hóa được đề cậpmột
cách toàn diện và sâu sắc. Báo cáo khẳng định nhận thức
về văn hóa, xã hội, con người ngày càng toàn diện, sâu sắc
hơn. Các lĩnh vực, loại hình, sản phẩm văn hóa phát triển
ngày càng đa dạng, đáp ứng nhu cầu mới, nhiều mặt của
đời sống xã hội.
Nhiều giá trị văn hóa truyền thống và di sản văn hóa
được kế thừa, bảo tồn và phát huy. Văn hóa trong chính trị
và trong kinh tế bước đầu được coi trọng và phát huy hiệu
quả tích cực. Hoạt động giao lưu, hợp tác và hội nhập quốc
tế về văn hóa khởi sắc.
Phát huy giá trị
văn hóa, sức mạnh
con người Việt Nam
được xác định vừa
là nhiệm vụ trọng
tâm, vừa là khâu
đột phá có ý nghĩa
chiến lược.
Đời sống xã hội -
ThứSáu21-4-2023
nhạt nhẽo, hời hợt, dễ dãi, đặc
biệt là điện ảnh. Việc tiếp thu
văn hóa nước ngoài còn diễn
ra xô bồ, thiếu chọn lọc, tập
trung quá nhiều vàomảng văn
hóa đại chúng, dẫn đến hiện
tượng lai căng phản cảm. Các
cuộc thi hoa hậu thì diễn ra
đến mức được gọi là “loạn”.
Có thể nói ta đang “học tập”
văn hóa nước ngoài thì ít mà
“bắt chước” thì nhiều.
Theo PGS-TSNguyễnVăn
Dân, sở dĩ có sự lộn xộn này là
vì những người làmvà quản lý
văn hóa chưa tuân thủ nguyên
tắc “khoa học” của Đề cương
mà buông lỏngnguyên tắc “đại
chúng”, từ đó dẫn đến buông
lỏng các chế tài văn hóa.
GS-TS Bùi Quang Thanh,
ViệnVăn hóaNghệ thuật quốc
gia Việt Nam thì nhìn nhận
văn hóa ở sự xâm lấn không
gian văn hóa. Theo ông, hàng
loạt di tích lịch sử văn hóa bị
xóa bỏ hoặc thu hẹp về không
gian, biến thái về thực hành
di sản, nhường chỗ cho phát
triển doanh nghiệp và dịch
vụ kinh tế.
“Các chuẩnmực về lối sống,
nhân cách, đạo đức của một
bộ phận lớn trong cộng đồng,
đặc biệt là giới trẻ đã bị phá vỡ
hoặc biến cải, góp phần ảnh
hưởng xấu đến sự cố kết cộng
đồngcũngnhưmôi trường sinh
hoạt xã hội - nhân văn” - GS-
TS Bùi Quang Thanh bày tỏ.•
Bài 3:
Định vị được sức
mạnhmềmvănhóaViệt Nam
Nguồn lực
nội sinh của
văn hóa có
thể nhận diện
ở khía cạnh
“vốn văn hóa”
- một trong
năm loại
nguồn vốn
phát triển
đất nước.
Tiêu điểm
Trong dịp kỷ niệm 40 năm
ngày ra đời Đề cương, Tổng
Bí thư Trường Chinh kết luận:
“Cuộc sống không đứng yên
một chỗ. Cần phát triển Đề
cương văn hóa theo hướng
đúngtrongđiềukiệncáchmạng
xã hội chủ nghĩa ở nước ta (...)
đòi hỏi chúng ta siết chặt hàng
ngũ, phát huy những ưu điểm,
khắc phục những lệch lạc, sai
lầmtrongnhận thức, phấnđấu
trở thành người chiến sĩ kiên
cường trên mặt trận tư tưởng,
văn hóa”.
Trình diễn nghệ thuật trong chương trình kỷ niệm80 nămĐề cương văn hóa. Ảnh: TRẦNHUẤN
Sáng 20-4, Liên hiệp các Hội Văn học nghệ thuật
TP.HCM đã tổ chức buổi tọa đàm “Kỷ niệm 80 năm ra đời
đề cương văn hóa Việt Nam 1943-2023”.
Bên cạnh tham luận của các tác giả là đại diện các hội
văn học nghệ thuật báo cáo tại buổi tọa đàm, nhân ngày
Văn hóa đọc, nhà văn Bích Ngân, Chủ tịch Hội Nhà văn
TP.HCM, cho rằng đầu tư của Đảng, Nhà nước đối với
văn hóa đọc chưa đúng tầm, đúng mực.
“Từ ý kiến của anh Nguyễn Trường Lưu, Chủ tịch Liên
hiệp các Hội Văn học nghệ thuật, tại lễ trao giải truyện
ngắn hay của tạp chí
Văn Nghệ
mới đây, anh nói “Sách
phải để giá và để bán”, tôi cho rằng sách là hàng hóa, dù
hàng hóa hết sức đặc biệt, hàng hóa mang giá trị tinh thần,
nuôi dưỡng tâm hồn nhưng hàng hóa phải được bán, được
mua và nó cũng phải tuân theo quy luật cung cầu.
Và lâu nay Nhà nước mình đầu tư ngân sách rất lớn cho
những sách đặt hàng là rất đúng. Tuy nhiên, chúng tôi
đặt câu hỏi là sách đặt hàng Nhà nước có được đọc hay
không?” - nhà văn Bích Ngân chia sẻ.
Cũng theo nhà văn Bích Ngân, có những cuốn sách, bằng
một cách nào đó “rất ít người đọc, thậm chí nhiều nơi, sách
để trên giá sách nhưng màng bọc sách vẫn chưa bóc ra.
Nhà văn Bích Ngân cũng chỉ ra nhiều hội nhận được
tiền đầu tư của Nhà nước dựng phim, dựng kịch, làm sách
rồi xem như hoàn thành nhiệm vụ còn việc nó có đến
được với công chúng hay không thì không quan tâm, miễn
làm sao hoàn thành nhiệm vụ.
“Chúng ta chỉ mới hoàn thành một phần thôi và việc
không có công chúng thưởng thức thì vẫn chưa hoàn
thành nhiệm vụ. Đây là một trong những hạn chế theo tôi
là lớn nhất.
Đề cương văn hóa thì muôn đời đúng, tinh thần nó sáng
tỏa cho đến bây giờ không có gì phải bàn nhưng cách thực
hiện, vận dụng vào trong đời sống và thực tâm để những
tác phẩm văn chương nghệ thuật đi vào đời sống thì chúng
ta vẫn quá nửa vời, chưa làm đến nơi đến chốn.
Cũng như quyển sách khi ra đời không nghĩ đến người
đọc, bộ phim công chiếu một lần rồi cất, cũng vậy ở sân
khấu, vở diễn ra mắt hoành tráng nhưng chỉ diễn một, hai
đêm, chúng ta chưa hoàn thành nhiệm vụ đối với nhân
dân, đối với Nhà nước, đối với chính chúng ta” - nhà văn
Bích Ngân nhấn mạnh.
HÀ NGUYỄN
80 NĂM ĐỀ CƯƠNG VỀ VĂN HÓA VIỆT NAM (1943-2023)
“Hãy ápdụngĐề cươngvănhóađếnnơi đến chốn”
