XuânQuýMão
34
LiêuPhúcMinh
Ở
TP.HCM
có những
ngôi chùa,
đình, miếu
có lịch sử
hàng trăm năm, gắn liền
với lịch sử hình thành và
phát triển hơn 300 năm
của Sài Gòn. Chùa Giác
Lâm, miếu bà Thiên Hậu
và đình Minh Hương Gia
Thạnh là ba trong những
di tích như thế, trong đó
chùa Giác Lâm được công
nhận là Di tích lịch sử -
văn hóa quốc gia còn miếu
bà Thiên Hậu và đình
Minh Hương Gia Thạnh
được công nhận là Di tích
kiến trúc nghệ thuật cấp
quốc gia.
CHÙA GIÁC LÂM
(
覺林寺
)
Chùa tọa lạc tại 565 Lạc
Long Quân, quận Tân Bình,
là một trong những ngôi
chùa cổ nhất của TP.HCM.
Đây chính là tổ đình của phái
thiền LâmTế tông ởmiền
NamViệt Nam.
Chùa được cư sĩ Lý Thụy
Long, người Minh Hương,
quyên tiền xây dựng vào
mùa xuân năm Giáp
Tý (1744), đời Chúa
Nguyễn Phúc Khoát.
Năm 1774, thiền
sư Tổ Tông Viên
Quang được cử về
trụ trì, đổi tên chùa
thành Giác Lâm.
Danh sĩ Trịnh Hoài
Đức trong
Gia Định
thành thông chí
miêu
tả cảnh chùa lúc bấy giờ:
“Chùa tọa lạc trên gò Cẩm
Sơn, cách phía tây lũy Bán
Bích ba dặm..., cây cao
như rừng, hoa nở tựa gấm,
sáng chiều mây khói nổi
bay quanh quất, địa thế tuy
nhỏ mà nhã thú!”.
Chùa Giác Lâm có lối
kiến trúc chữ Tam (
Ξ
)
gồm ba dãy nhà ngang
nối liền nhau (không
kể các nhà phụ): Chính
điện, giảng đường và nhà
trai. Trong chùa có 113
pho tượng cổ, chủ yếu
là tượng gỗ, chỉ có bảy
tượng đồng…
Vào những buổi sáng
thường có các tốp sinh
viên đến đây nghiên cứu,
học tập, vẽ tranh… Thỉnh
thoảng có nhóm du khách
đến tham quan chùa. Vài
giảng viên và hướng dẫn
viên du lịch sẽ nói về tứ
diệu đế… Buổi chiều, trời
trong gió mát, người dân
đến chùa lạy Phật, tìm
kiếm sự yên tĩnh giữa một
đô thị luôn tấp nập, ồn
ào. Trong không gian yên
tĩnh, ngồi trên các băng ghế
đá sạch sẽ được đặt dưới
những gốc cây cổ thụ có tán
Tọa lạc tại 380 Trần Hưng
Đạo (phường 11, quận 5,
TP.HCM), đình còn là nơi
thờ Thống suất Nguyễn
Hữu Cảnh - vị đại thần góp
công lớn khai phá vùng đất
Nam Bộ.
Năm 1698, một số con
cháu người Hoa ngụ cư
từ lâu ở dinh Phiên Trấn
xin thành lập làng Minh
Hương, ngay khi Đức Lễ
Thành hầu Nguyễn Hữu
rộng, thỉnh thoảng nghe
tiếng chim hót, con người
cảm thấy được thư giãn
giữa cuộc sống bộn bề.
ĐÌNH MINH HƯƠNG GIA
THẠNH (
明鄉嘉盛會館
)
Đình có tên chính thức
là Minh Hương Gia Thạnh
hội quán, do người Hoa
xây dựng trên đất Đề
Ngạn xưa (Chợ Lớn ngày
nay) vào đầu thế kỷ 18.
Cảnh vào Nam lập phủ
Gia Định. Tuy nhiên, theo
hương ước của làng, 1789
mới là năm chính thức lập
Minh Hương xã và liền sau
đó, một ngôi đình do nhiều
người Hoa đóng góp được
dựng lên để có nơi thờ
cúng và chức sắc xã có nơi
làm việc. Năm 1808, Vua
Gia Long ban cho tên Gia
Thạnh đường. Năm 1867,
chính quyền Pháp thay đổi
cơ cấu hành chính, đình
trở thành Minh Hương Gia
Thạnh hội quán.
Trong đình có khám thờ
thần được đặt ở giữa với
các bài vị: Ngũ thổ tôn
thần, Ngũ cốc tôn thần,
Đông trù tư mệnh, Bổn
cảnh thành hoàng. Bên
trái là khám thờ Thống
suất Nguyễn Hữu Cảnh và
Đô đốc tướng quân Trần
Thượng Xuyên. Bên phải
là khám thờ Trịnh Hoài
Đức và Ngô Nhân Tịnh,
hai người Minh Hương làm
quan đến chức thượng thư.
Ngoài ý nghĩa là di tích
của xã Minh Hương, nơi
thờ tự hương hỏa của người
Minh Hương, đình còn có
giá trị về nghệ thuật thư
pháp, nghệ thuật chạm khắc
gỗ mang phong cách Việt
Nam thế kỷ 19. Một giá trị
khác nữa đó là ở đình này,
nhómBình Dương thi xã
(được sáng lập bởi Trịnh
Hoài Đức, Ngô Nhân Tịnh,
Lê Quang Định) đã tề tựu,
gặp gỡ với nhiều nhân sĩ để
cùng nhau xướng họa thi
ca và luận bàn thế sự vào
những năm cuối thế kỷ 18
đầu thế kỷ 19…
Ngày tết, người Sài Gòn
thường đến viếng đình,
chùa. Giữa không gian
linh thiêng, hương trầm
lan tỏa cùng sắc màu đèn
hoa, lòng người như lắng
lại, khởi đầu một năm mới
bình an, nhẹ nhàng.•
CHÙA GIÁC LÂM,
ĐÌNH MINH
HƯƠNG GIA
THẠNH VÀ MIẾU
BÀ THIÊN HẬU LÀ
BA TRONG NHIỀU
DI TÍCH MÀ NGƯỜI
DÂN TP.HCM
THƯỜNG ĐẾN VÀO
CÁC DỊP LỄ, TẾT.
MIẾUBÀTHIÊNHẬUỞQUẬN5
Ở TP.HCM, bạn cũng có thể đến miếu bà Thiên Hậu
(
天后廟
) ở 710 Nguyễn Trãi, quận 5. Miếu được nhóm
người Hoa gốc Tuệ Thành (tức TP Quảng Châu, tỉnh
Quảng Đông, Trung Quốc) khi sang Việt Nam đã góp
tiền của, công sức xây dựng. Không biết chính xác miếu
được xây dựng vào năm nào; tại miếu còn lưu giữ một
đại đồng chung đề
Đạo Quang năm thứ 10
, tức làm
vào năm 1830 và một bộ lư pháp lam (cloisonne) cũng
đề niên hiệu này.
Kiến trúc miếu gồm tổ hợp bốn ngôi nhà liên kết nhau
tạo thành mặt bằng giống hình chữ “khẩu” (
口
) hoặc chữ
“quốc” (
国
). Ba dãy nhà ở giữa tạo thành tiền điện, trung
điện và hậu điện. Giữa các dãy nhà này có khoảng trống
gọi là thiên tỉnh (giếng trời) giúp không gian thoáng đãng,
đủ ánh sáng và có chỗ thoát khói hương.
Chính điện, được gọi là Thiên Hậu cung, thờ bà Thiên
Hậu. Tại chính điện có hai đại đồng chung niên hiệu
Càn Long năm thứ 60
(1796) và
Đạo Quang năm thứ
10
(1830). Trung điện đặt bộ lư pháp lam lớn niên hiệu
Quang Tự thứ 12
(1886). Ngoài ra, miếu còn khoảng 400
đồ cổ được chế tác công phu, tỉ mỉ…
Hằng ngày có nhiều người đến miếu cúng lễ; du khách
đến viếng cũng khá đông, nhất là vào các ngày lễ, tết.
Ngày 28 tết, miếu có tổ chức lễ cúng bà và lễ khai ấn, cầu
mong bà phò trợ cho “hộ quốc an dân” và “hợp cảnh
bình an”. Riêng ngày vía bà (23-3 âm lịch) được xem là
ngày hội chính của miếu.
Tổ Đình Giác Lâm
ĐÌNH MINH HƯƠNG
GIA THẠNH CÒN LÀ
NƠI THỜ THỐNG SUẤT
NGUYỄN HỮU CẢNH
- VỊ ĐẠI THẦN GÓP
CÔNG LỚN KHAI PHÁ
VÙNG ĐẤT NAM BỘ.
Miếu Bà ThiênHậu ở Chợ Lớn, Sài Gòn, Việt Nam, có thể được hoàn thành vào năm 1830. Ảnh: SHUTTERSTOCK
