28
XuânKỷHợi 2019
phố
s
ô
n
g
M
ột trong những
đặc trưng của
Sài Gòn là “đô
thị sông nước”.
Vùng đất này là
nơi gặp gỡ của hai dòng sông lớn
Đồng Nai và Sài Gòn để cùng
đi ra biển; có những kinh rạch
mà mức độ lưu thông có thể
sánh ngang những con đường
giao thông quan trọng nhất như
rạch Bến Nghé, kinh Tàu Hu,
kinh Tẻ kinh Đôi...; có những
con rạch quanh co xuyên qua
thành phố như Nhiêu Lộc, Thị
Nghè; có khu vực chằng chịt
kinh rạch lớn nhỏ như vùng
Chợ Lớn, có con rạch mang
tên cả một làng nghề sầm uất
và nổi tiếng là rạch Lò Gốm,
có cả kinh đào thẳng tắp một
thời quan trọng như kênh Ruột
Ngựa. Và Sài Gòn còn là nơi
cửa sông gặp biển ở Cần Giờ...
Phố đã khởi nguồn từ sông
Nhiều con đường ở đô thị
Sài Gòn, Chợ Lớn xưa bắt
đầu từ sông Sài Gòn – rạch
Bến Nghé, nổi tiếng như
đường Đông Khởi hay đường
Nguyễn Huệ (từ việc lấp kinh
Chợ Vải nên xưa còn gọi là
đường Kinh Lấp)... Nhưng
hình thành trước đó là đường
ven sông đồng thời là hệ
thống bến, bãi của một thời
“trên bến dưới thuyền”. Rồi
Sài Gòn phát triển đô thị kiểu
phương Tây với nhiều đường
“dọc” bắt đầu từ sông đan xen
với đường “ngang” tạo thành
những “ô vuông bàn cờ”,
“phố ven sông” được coi là
“mặt tiền” của đô thị này.
Trên mỗi chuyến bay về
Sài Gòn, khi tiếp viên hàng
không nhắc nhở “cài dây an
toàn, mở tấm che cửa sổ” là
tôi biết đã gần đến nhà. Lần
nào cũng vậy, dù ngày hay
đêm tôi cũng nhìn qua cửa
sổ xuống dưới kia. Thành
phố của tôi hiện ra đầu tiên là
những dòng sông. Sông rạch ở
Sài Gòn không đậm màu phù
sa như sông nước miền Tây,
cũng không trong xanh như
vùng nước lợ nhiễm phèn ven
biển và có thể nhận diện dễ
dàng bằng những vệt nhà cửa
hai bên bờ. Ban đêm ánh đèn
như đường dài ở hai bên một
đường đen thẫm...
Có lẽ không ở đâu mật độ
nhà ven sông dày đặc như ở
Sài Gòn. Dày đến nỗi nhiều
con đường không thể đi song
song bên bờ sông mà phải len
lỏi vòng vo giữa những khu
nhà. Muốn ra đến bờ sông,
người ta phải theo những con
hẻm ngoằn ngoèo càng đi càng
mất hút, mãi mới nhìn thấy
sông. Trước kia phố ven kênh
rạch hình như không bao giờ
thấy bình minh, ban ngày ánh
sáng chỉ nhờ nhờ. Còn đến
Sài Gòn
Sài Gòn được hình thành
từ những dòng sông của phố
và phát triển
nhờ những đường phố của sông.
Bản sắc Sài Gòn cũng là ở đó.
NGUYỄN THỊ HẬU
hay
